اگر شمشادهای گیلان نمیرند؛ ثبت جهانی می‌شوند!

   هاتف‌خبر – سازمان فائو هشدار داد که بیماری خطرناک بلایت یا سوختگی شمشاد از استان گیلان آغاز شده و هم‌اکنون به جنگلهای شرق این استان رسیده و به دلیل سرعت انتشار این بیماری جنگلهای اصیل و کهن شمشاد هیرکانی در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.
اگر چندی پیش این هشدارهای سازمان فائو برای ایران جدی گرفته می‌شد، شاید امروز درختان بلوط و شمشاد نمی‌سوختند و در منطقه‌ی رویشی زاگرس زوال و خشکیدگی ۱۸ میلیون اصله درخت در وسعت ۱.۴ میلیون هکتار رخ نمی‌داد و حدود ۵۷ هزار هکتار از جنگلهای شمشاد شمال کشور به‌دلیل هجوم آتشک(بلایت) خزان نمی‌کرد.
زوال جنگلهای شمشاد جنگلی ایران به‌وسیله بیماری بلایت شمشاد با پیش‌بینی سازمان فائو همچنان ادامه دارد و جنگلهای هیرکاری در ایران در حالت اورژانسی و بسیار جدی هستند.
بیماری بلایت یا سوختگی شمشاد از استان گیلان آغاز شده و هم‌اکنون به جنگلهای شرق استان رسیده و جنگلهای شمشاد هیرکانی را در معرض خطر نابودی قرار داده است. در سال ۱۳۹۳ بیماری آتشک شمشاد، حدود ۵۷ هزار هکتار از جنگلهای شمشاد شمال کشور را در برگرفته که این میزان حدود دو سوم جنگلهای شمشاد شمال کشور است.
بیماری قارچی شمشاد هم‌اکنون تا جنگلهای مازندران و گلستان نیز پیش رفته و بیش از 28 هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی این دو استان شمالی را هم آلوده کرده است.

درختان شمشاد همیشه سبز از گونه‌های نادر و منحصر به فرد جنگلهای شمال کشورهستند که به‌علت داشتن ریشه‌های بلند نقشی به سزا در حفظ خاک و جلوگیری از رانش زمین دارد.
کنترل و مبارزه با آفات و بیماریهای این درخت، برای حفظ زیست بوم جنگلهای هیرکانی بسیار ارزشمند است.
جنگلهای هیرکانی بدین دلیل دارای اهمیت هستند که یک زیست‌منطقه در زیست‌بوم جنگلهای مختلطِ پهن‌برگِ حاشیه‌ی جنوبی دریای کاسپین به مساحت ۵۵ هزار کیلومترمربع است که در حاشیه‌ی جنوبی و جنوب غربی دریای کاسپین و در دو کشورِ ایران و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. این جنگلها از منطقه‌ی هیرکان جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا استان گلستان در ایران امتداد دارد و در ایران مورد حفاظت مشترک سازمان محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است.
این جنگلها با قدمت ۴۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگلهای جهان و ذخایر ژنتیکی جهانی به شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه‌ی طبیعی نیز یاد می‌شود.
واژه هیرکان شکل یونانی همان «گرگان» است.
روز ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواستی را مبنی بر ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی به یونسکو ارائه کرد. با بررسی کارشناسان این سازمان اعلام شد که به دلیل اینکه سهم جمهوری آذربایجان تنها ۲۰ هزار هکتار در مقابل سهم دو میلیون هکتاری ایران از این جنگلها که متعلق به دوره‌ی ژوراسیک هستند، ثبت جهانی این اثر به تنهایی به نام جمهوری آذربایجان ممکن نیست. پس از آن مقامات فرهنگی ایران پیشنهادی را به جمهوری آذربایجان ارائه دادند، مبنی بر اینکه به طور مشترک برای ثبت این اثر طبیعی اقدام شود. تاکنون این امر به دلیل اختلافات دو طرف میسر نشده است. از جمله موارد اختلافی این است که علی‌رغم قوانین یونسکو مبنی بر ثبت اسامی کشورهای دارای آثار تاریخی و طبیعی مشترک به ترتیب حروف الفبا در اسناد مکتوب خود، ایران مخالف ثبت نام جمهوری آذربایجان پیش از نام ایران در سند این اثر است؛ با این استدلال که سهم اندک آذربایجان از این جنگل نمی‌تواند قابل قیاس در مقایسه با سهم ایران باشد که بتوان صرفاً بر اساس حروف الفبا چیدمان متن سند را مشخص کرد.