نگاهی بر مجموعه شعرگیلکی «توکه توکه خون» از حمید مقدسیان / اشعاری سرشار از طبیعتگرایی

معصومه (الهام) کیانپور – يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي يک شعر ماندگار، توجه به ظرفيت‌هاي متنوع زباني، اعم از زبان معمول و رايج، زبان اسطوره و حماسه و يا ترکيب متناسب آن‌ها با فضاي شعر مي‌باشد، تـا آنجا که از همنشيني کلمات، ساختاري متشکل و ارگانيک ايجاد گردد، شاعر به کمک آن‌ها و بهره‌گيري از اين گونه تمهيدات بتواند به تعريف تازه‌اي از شعر نائل شود. شعر همانا تصوير شيء در ذهن است. شعر حادثه اي است بزرگ، حاصل تلاقي نگاه شاعر و جهان پيرامون. شعر بيان پرطراوت و تازه اي از هستي است. و شاعر غريبه اي است كه همچون ديگران جهان را نمي بيند ، بدرستي بايد گفت شعر در عالي ترين حد آن، برداشت منحصر به فرد شاعر از يک شيء يا يک حادثه است كه در جسم واژگان و در نظم و ساختاري خاص تجسد مي يابد. اما با توجه به همه‌ي اين موارد، واقعيت اين است که شعر از تعريف مي‌گريزد و يا به عبارتي ديگر تعريف شعر در بر گيرنده‌ي تعابير گوناگوني است که ديگران، مطابق با شرايط مکاني و زماني خاص خود، از آن ارايه مي‌دهند.
«توکه توکه خون » مجموعه شعر گیلکی حمید مقدسیان است که که در 48 صفحه و در شمارگان 500 نسخه در سال 1393توسط انتشارات شاملو منتشر شده است. این کتاب شامل 10 شعر سپید و 17 هساشعر است.ما به این جهت شعر میخوانیم وبه خاطر میسپریم وتکرار و زمزمه میکنیم که لذت ,درک وحسی تازه از شناخت هستی به ما می بخشد و به تجربیات حسی دیگران پیوندمان میدهد. شاید درهرشعری شاعر ما را به زیبایی و حقایق عمیق فلسفی رهنمون شود اماحقیقت بی بدیل و اصیل هر شعر تجربه هایی ست که شاعر در پس کلمات جادویی خود پنهان کرده است.
اشعار اين مجموعه در بخشی داراي مضامين و محتوايي طبیعت گرا و در بخش دیگر با رنگ و بويي عاشقانه است كه شاعر از دريچه ذوق و خيال خود آن را در قالب سپید ارائه نموده است . ساختار کلی اشعار مقدسیان ساده و روان است و زبان شعر به راحتي با مخاطب ارتباط برقرار كرده و تاکید شاعر در اشعار بیشتر طبیعت گرایی و استفاده از عناصر و پدیده های طبیعی است. عاشقانه هاي او حال و هوايي از شوق و خوف و اميد تومان را به مخاطب القاء مي کنند گاهی عاشقانه های او رنگ و بوی اجتماعی می‌گیرند و از محدوده روابط معمولي ميان عاشق و معشوق عبور کرده و به دیدگاهی بزرگتر می پردازد: شعر توکه توکه خون ص 11
هسا شعر شماره 14 ص 45: ایمسالم تی تی نزه / سیب دار/ ایتا لابدان، جه خانه/ گیفته نوبو
گاهی شاعر پس از ارائه ی تصویر یا فضا دیدگاه و حسی برگرفته از سخن نویسنده‌ای را در پایان اثر بیان می کند که البته اگر پیش زمینه‌ی مناسبی برایش فراهم نشده باشد از تاویل پذیری اثر می کاهد:
شعر دونیا جولفی ص 15 : هنه واستیّه اَمان/ دونیا جولفی / اَ میانه فقط / مرگه/ هیچ زمات دروغ نگه
در بیشتر اشعار کتاب، شاعر تنها روایت گر بوده ودر قسمتهایی آنقدر شرح و توضیح داده که راه را برای کشف و شهود مخاطب خود بسته است:
شعر مراْ بوگو ص 17 : تی پاصدا دره/ هر تا صبˇ پیشانی سر/ نسیمˇ دوشˇ سر/ پرندانˇ بالˇ سر/ گولان گومگومه مئن / تی پا صدا دره هر تا نینیویشته کیتابˇ مئن / باباخانˇ توقایی مئن و …
همه اهل شعر براین نکته واقفند که واژگان انتخابی شاعر هرچه نوتر و بکرتر باشد، شاعرانه‌تراست مشروط برآن‌که این‌ واژگان ضمن تازگی، توان القاء را نیز در ذهن خواننده داشته باشند. دراشعار این مجموعه، واژه‌سازی دیده نمی‌شود و شاعر با همان واژه‌ های شعري پیرامون خود احساسش را بیان کرده و اگرچه این مسئله منطبق شده با پرهیز از ساختن لغات مبهم و گاه ناخوش آوا اما بهتر می‌بود دایره‌ی واژگانی را گسترش می یافت و اجازه‌ی ورود کلمات بیشتری به شعر داده می‌شد. به نظر می رسد هنوز ذهن شاعر درگیر واژه‌های شعری‌ همیشگی است و تلاشی برای واژه‌سازی و تصاویر نو در کارها دیده نمی‌شود . در بخش هایی طبیعت و اجسام بی‌جان در اکثر شعرها همچنان در جایگاه خود هستند و به خودی خود نقش کلیدی در شعر ندارند و در خدمت بیان احساس انسانی شاعر قرار گرفته اند و نیزگاهی ترکیب عناصر موجود در یک تصویر شاعر را برآن می دارد که سکوت کند و فقط به ارائه تصویر بسنده کند. عناصر اقلیمی و طبیعی در درون مایه‌ی تمام کارهای این مجموعه به چشم می خورد به طوری که بسامد کلمه‌ی ” بهار ” و یا حس و حال بهار با عناصرش در این مجموعه بالاست.
باهار بافتن دره ص 9
تی دیل باهار امرا بو ص 13
باهار، تی تاسیانیا کِشه ص 13
باهار بو جا / تی تی ِنه بوخوسانه ص 36
رافایی کشه باهار ره ص 39
باهار عروسی ره ص 43
محیط عاملی است که خود به خود در تکوین فرهنگ موثر است ، در واقع انسان به طور قابل توجهی زیر سلطه ی آب و هوا و عوامل طبیعی و جغرافیایی قرار دارد و کمیابی منابع طبیعی یا دوری و نزدیکی از منابع در نوع زندگی آنها موثر است . این عناصر در افکار و اشعار آنها نیز بی تاثیر نیست. یک شاعر گیلکی سرا که در طبیعت گیلان می زید و کار و زندگی اش کاملا به اوضاع جوی و طبیعی ارتباط دارد .تمام این دغدغه ها در ذهن او می نشیند و او اقلیمی فکر می کند و نیازها ، دلواپسی ها و اندیشه اش را در شعر گیلکی طبیعت محور می سراید . اشعار مقدسیان نیز در این مجموعه سرشار از طبیعت گرایی است. اشعار در این مجموعه موجز سروده شده است و شاعر آن سعی نکرده اند وصول معنا را با استفاده از واژه های نامانوس برای مخاطب خود دشوار سازد. چند شعر پیشکشی نیز در این مجموعه دیده می‌شود که به دلیل تقدیمی بودنش به آن ورود نکردم.
درپایان این نوشتار برخود واجب می‌دانم تا تبریک مجدد خویش را نسبت به شاعر پرتلاش این مجموعه آقای مقدسیان تقدیم نمایم.