منشور حقوق شهروندی؛ یک گام به جلو

این هفته متن کامل منشور حقوق شهروندی که روز بیست و نهم آذرماه 1395 در همایش «قانون اساسی و حقوق ملت» با حضور رئیس جمهوری و جمع پرشماری از وکلا، حقوقدانان، استادان و کارشناسان رونمایی گردیدئ و به امضای دکتر روحانی رسید، در سایتهای مختلف بازتاب یافته است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت که متن کامل «منشور حقوق شهروندی» را به زبانهای عربی و انگلیسی و فارسی منتشر کرده این منشور قابلیت اجرایی دارد.
در مقدمه‌ی این منشور می‌خوانیم: حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچکس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد. ملت ایران این حق را از طریق اصول قانون اساسی اعمال کرده و به‌موجب اصول 113 و 121 مسوولیت اجرا و پاسداری از قانون اساسی را بر عهده‌ی رئیس‌جمهور نهاده است.
رئیس‌جمهور که در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران بر پشتیبانی از حق، گسترش عدالت و حمایت از آزادی و کرامت انسانی افراد و حقوق ملت در قانون اساسی به خداوند سوگند یادکرده است «منشور حقوق شهروندی» را به‌مثابه‌ی برنامه و خط‌مشی دولت برای رعایت و پیشبرد حقوق اساسی ملت ایران اعلام می‌کند.
این منشور با هدف استیفا و ارتقای حقوق شهروندی و به‌منظور تدوین «برنامه و خط‌مشی دولت» موضوع اصل 134 قانون اساسی، تنظیم شده و شامل مجموعه‌یی از حقوق شهروندی است که یا در منابع نظام حقوقی ایران شناسایی ‌شده‌اند و یا دولت برای شناسایی، ایجاد، تحقق و اجرای آنها از طریق اصلاح و توسعه‌ی نظام حقوقی و تدوین و پیگیری تصویب لوایح قانونی یا هرگونه تدبیر یا اقدام قانونی لازم تلاش جدی و فراگیر خود را معمول خواهد داشت.
برای دستیابی به این هدف همکاری دیگر قوا و نهادها و مشارکت مردم، تشکلها، اتحادیه‌های صنفی، سازمانهای مردم‌نهاد و بخش خصوصی ضروری است.
مواد مختلف این منشور باید در هماهنگی و سازگاری با یکدیگر و در چارچوب نظام حقوقی موجود تفسیر و اجرا شود و نباید موجب کاهش حقوق شهروندان ایرانی و حقوق اتباع دیگر کشورها که در قوانین و یا تعهدات بین‌المللی کشور شناسایی ‌شده است، گردد.
«حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی»، «حق کرامت و برابری انسانی»، «حق آزادی و امنیت شهروندی»، « حق مشارکت در تعیین سرنوشت»، «حق اداره‌ی شایسته و حسن تدبیر»، «حق آزادی اندیشه و بیان»، «حق دسترسی به اطلاعات»، «حق دسترسی به فضای مجازی»، «حق حریم خصوصی»، «حق تشکل، تجمع و راهپیمایی»، «حق تابعیت، اقامت و آزادی رفت و آمد»، «حق تشکیل و برخورداری از خانواده»، «حق برخورداری از دادخواهی عادلانه»، «حق اقتصاد شفاف و رقابتی»، «حق مسکن»، «حق مالکیت»، «حق اشتغال و کار شایسته»، «حق رفاه و تأمین اجتماعی»، «حق دسترسی و مشارکت فرهنگی»، «حق آموزش و پژوهش»، «حق محیط‌ زیست سالم و توسعه‌ی پایدار» و «حق صلح، امنیت و اقتدار ملی» بندهای این منشور است که هر بند شامل چندین ماده می‌شود.
در پایان هم ساز و کارهای اجرا و نظارت بر حسن اجرای منشور حقوق شهروندی تعریف شده است.
اینکه رئیس‌جمهور برای نظارت، هماهنگی و پیگیری اجرای مناسب تعهدات دولت در این منشور، دستیاری ویژه را تعیین می‌نماید. پیشنهاد برنامه و خط‌مشی مربوط به اجرای کامل منشور حقوق شهروندی از جمله مسوولیتهای این دستیار ویژه است.
همچنین دستگاههای اجرایی تابع قوه‌ی مجریه موظفند با هماهنگی دستیار ویژه در حدود صلاحیتهای قانونی خود، با جلب مشارکت مردم، تشکلها، سازمانهای مردم‌نهاد و بخش خصوصی، با جمعبندی و مدونسازی حقوق و آزادیهای مندرج در قانون اساسی و قوانین عادی، در حوزه‌ی مسوولیتها و اختیارات خود و شناسایی موارد نقض حقوق شهروندی، تدابیر و اقدامات قانونی لازم را برای تحقق این حقوق به‌ویژه از طریق تدوین و اجرای برنامه‌ی اصلاح و توسعه‌ی نظام حقوقی، آموزش، اطلاع‌رسانی و ظرفیت‌سازی و تقویت مفاهمه، گفت‌وگو و تعامل در حوزه‌ی عمومی انجام دهند.
دستگاههای تابع قوه‌ی مجریه همچنین موظفند برنامه‌ی اصلاح و توسعه‌ی نظام حقوقی مربوط به خود را ظرف مدت ششماه از انتشار این منشور تهیه نموده و در اختیار دستیار ویژه‌ی ریاست جمهوری قرار دهند و هرسال گزارش ادواری پیشرفتها، چالشها، موانع و راه‌حلهای پیشنهادی برای ارتقا و اجرای حقوق شهروندی را در حوزه‌ی مسوولیت خود ارائه داده و از طریق اصلاحات نهادی و ساختاری، برای تحقق حقوق شهروندی مندرج در این منشور اقدام کنند.
وزارتخانه‌های آموزش ‌و پرورش، علوم، تحقیقات و فن‌آوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای آشنایی هرچه بیشتر دانش‌آموزان و دانشجویان با آموزه‌های حقوق شهروندی، ترتیبات لازم را اتخاذ می‌نمایند.
همچنین رئیس‌جمهور هرساله گزارش پیشرفتها و راهکارهای رفع موانع تحقق حقوق شهروندی را به ملت ارائه داده و در صورت نیاز، منشور را روزآمد می‌کند.