شهر نشینی با مناسبات اجتماعی روستایی و سنتی

اغلب در تمایزات شهر از روستا، شیوه مناسبات اجتماعی نمود بارزی دارد. به طوریکه خانواده محوری، خویشاوندمحوری و آشنا محوری در جرگه حلقه ی نزدیک مناسبات اجتماعی روستایی است و در حلقه آخر سایرین که همان غریبه ها هستند، جای می گیرند. ازاین رو خویش محوری در تار و پود یک جامعه سنتی تنیده است. از صف نانوایی تا سطوح کار اداری، امور با این رابطه ها می چرخد.

“کارل مارکس” ازاین مناسبات در جوامع سنتی ماقبل صنعتی تحت عنوان مناسبات تیره ای و قبیله ای یاد می کند. یا همان “رابطه نخستین” “چارلز کولی”. که در آن روابط افراد نزديک، صميمانه و چهره به چهره و عاطفى است.

شهرنشینی مناسبات اجتماعی خاصی را می طلبد که متفاوت از مناسبات جامعه سنتی است. لزوم پاسخ دهی با سر به جای قلب، بی تفاوتی و درعین حال حسابگرانه رفتار کردن، هماهنگی با زمان( زیمل- کلان شهر و زندگی شهری)، نقش‌هاى اجتماعى و موقعيت‌هاى اجتماعى متمايز از جمله ویژگی های جامعه شهری است.

رابطه ها در این نوع جوامع از نوع “دومین” است(کولی) به نظر می رسد ما به جای پدیده شهرنشینی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران با پدیده شهرگرایی روبه رو هستیم به این نحو که جمعیت روستایی ما وارد محیط های به اصطلاح شهری شده و به عبارتی روستاهای بزرگتری را پایه گذاری کرده اند. و چون بخشی عمده ای از شهرنشنیان، روستائیانی بوده اند که برحسب ضرورت و نيازهاى اقتصادى و انگيزه‌ وجود امکانات و وسائل رفاه در شهر با ظواهر زيبا و فريبنده زندگى شهرى به آنجا مهاجرت کرده اند؛ در محیط شهری با چهر‌ه‌هاى ناآشنا روبر‌و مى‌شوند و احساس بيگانگى و غربت مى‌کنند و به دشوارى مى‌توانند خود را با محيط نامأنوس شهر سازگار کنند.

بنابراین یک روستایی به دنبال پر کردن این خلاء ، مناسبات محیط سنتی خود را با کمی تغییر در محیط شهری بازآفرینی می کنند و چون دایره خویشاوندان در محیط جدید پاسخ گوی سطح گسترده نیازهایشان نیست حلقه سوم یعنی آشنا محوری به شدت جا باز می کند. بنابراین افراد در تمامی سطوح اجتماعی از مناسبات خانوادگی گرفته تا محیط های کاری، اداری و حتی برای خرید یک کیلو گوشت، نان و هر گونه مایحتاج دیگر تلاش میکند آشنایی بجویند تا امورشان انجام شود.