«نوروز » با «طبیعت و فرهنگ گیلان» گره خورده است

از نخستين روزهاي اسفند ماه «نوروزخوانها» در شهرها و روستاهای گیلان با حضور دم در خانه‌های گیلانیان با چهره‌یي گشاده و روحيه‌یي شاد و خندان نوید فصل بهار می‌دهند.
آنها بيشتر در مناطق جلگه‌ي سرسبز گيلان و مناطق كوهستاني ديلم راه می افتند و آواز آنها از كوچه‌ها و پسکوچه‌های شهر و روستا شنيده مي‌شود.
نوروزخوانهابا خواندن اشعار بهاری به مردم نوید می‌دهند که فصل بهار و شکوفه از راه می‌ىسد و هر جا که به ترجيع اشعار مي‌رسند، آن قسمت را دو یا چند نفري تكرار مي‌كنند و مي‌خوانند.
در نوروزخواني كه ترجيعش با «باد بهاران آمده» آغاز مي‌شود، سطرهايي در ستايش «صاحبخانه » خوانده می‌شود که گاه درخواست مقداري پول، برنج، چاي يا تخم مرغ هم در شعر آنها جا مي‌شود و چنين مي‌خوانند:
دهيد مژده كه آمد عيد نوروز خدايا صاحبخانه را خوشحال گردان
جوانان را داماد گردان عروسش صاحب اولاد گردان
به ياسين و الف و لام و فيروز دهيد مژده كه آمد عيد نوروز
هوا سرد است و بگرفته صدايم كه چند تا تخم‌مرغ باشد دوايم
ايا همشيره‌ي فرخ لقايم بكش زحمت بيار عيدي برايم
و…
هنگامی که نوروزخوانها در کوچه‌ها و پسکوچه‌ها به راه می‌افتند مردم آرام آرام بوی دل‌انگیز بهار را حس می‌کنند و صدای نرم آن را می‌شوند.
هر چند زندگی ماشینی و استفاده از ابراز و امکانات تکنولوژی مدرن سبب شده تا بسیاری از آداب و رسوم نیکوی ایرانیان کم کم رنگ ببازد اما به روزهای پایانی اسفند ماه که می‌ىسیم شب چهارشنبه‌سوري در شهر رشت و حومه‌هاي شهر، جلوه‌یی ویژه دارد.
شخصي را كه عروس گولی مي‌گفتند لباسهاي قشنگ محلي(كه داراي زينتهاي فراواني بود) مي‌پوشاندند و با عده‌یي از كودكان همراهش به رقص و پايكوبي و دست‌فشاني پرداخته و شادي می‌كردند و مي‌گفتند:
«عروس گولی باورديم جانِ دلی باورديم»
عروس گولی از كارهاي نمايشي بسيار جالب و دوست داشتني محلي است كه نمايشگران آن را عروس، پيربابو، غول و دياره زن(دايره زنگي زن) تشکیل می‌دهند.
سبز کردن گندم یکی دیگر از آداب روزهای پایانی اسفند ماه است. از گذشته‌های دور تا به امروز در خانه‌های مردم رسم بوده كه 10 يا 15 روز مانده به نوروز، در ظرفهاي كوچك و بزرگ یا كاسه‌ها و بشقاب و یا كوزه‌ها، ابتدا گندم يا عدس و تخم‌شاهي و . . . را در ظرفي خيس مي‌کردند و پس از آنكه اين دانه‌ها جوانه زده، آن را در ظرفی جداگانه ریخته و روي آن را با پارچه‌هایي نازك مي‌پوشانند تا به خوبی سبز شود.
مردم اعتقاد دارند كه اگر چشم ناپاكي بر جوانه‌ها بیافتد، سبزه رشد نمي‌كند و سبز نمي‌شود. سبزه هنگام تحويل سال نو به خوبي رشد كرده و به سفره‌هاي «هفت سين» مردم زيبايي و طراوتی ویژه مي‌بخشد.
گیلانیان همچون مردمان دیگر نقاط كشورمان سبزه را تا آخرين روزهاي تعطيلات نوروز(سيزده به‌در) نگه مي‌دارند و پس از آن، سبزه‌ها را به آب روان رودخانه مي‌سپارند و اعتقاد دارند که آب روان نحسی و گرفتاری را با خود می‌برد.
روزهای پایانی اسفند ماه سنت زیبای شیرینی‌پزان نیز در بیشتر شهرها و روستاهای استان گیلان اتفاق می‌افتاده است.
مردم که بیشتر خانمهای خانواده‌ها بودند دور هم جمع می‌شدند و حلوا و شیرینی می‌پختند و آلان تقریباً این رسم در شهرها کم‌کم دارد به فراموشی سپرده می‌شود اما در بیشتر روستاها همچنان این کار تداوم یافته است.
يكي از آداب و رسوم ديرينه‌ي گذشتگان ما ايرانيان، آیین هیجان انگیز «چهارشنبه سوري» است كه در آخرين چهارشنبه‌ي سال انجام مي‌گيرد و مقدمه‌یي برای جشن نوروز است.
غروب روز آخرین سه‌شنبه‌ی سال مردم در کوچه‌ها و معابر جمع می‌شوند و بوته‌هاي خار، كولوش و هيزمهايي را كه از مناطق جنگلي و روستایی جمع‌آوري كرده‌اند، آٱش می‌زنند و از روي آن مي‌پرند و هنگام پریدن هم مي‌گويند: «سرخي تواز من، زردي من از تو» و اين عمل را به فال نیک مي‌گيرند.
در گیلان آیین چهارشنبه‌سوری به «گول گولِ چهارشنبه» شهرت دارد و به تازگی با بدعت ترقه‌بازی و حواشی عجین شده که گاه حوادثی ناخواسته نیز به دنبال دارد.
پس از چهارشنبه‌سوری مردم کم کم مهیای فرا رسیدن عید نوروز می‌شوند.
در گذشته در سرزمين گيل و ديلم، پیش از فرا رسيدن عيد نوروز معمولاً مردم لباسهاي نو تهيه مي‌كردند و هنگام تحويل سال نو، لباس نو مي‌پوشيدند. این رسم هم‌اکنون نیز کم و بیش جریان دارد.
يكي از آيينهاي زیبای نوروزي گيلان همچون دیگر نقاط کشور چیدن «سفره‌ي هفت‌سين» است. که درباره‌ي اين سنت زیبا همگان چیزهایی جالب از گذشته شنیده و به خاطر دارند.
می‌گویند: عدد «هفت» عددي است مقدس. به همين دليل از اين عدد در سفره‌ي نوروز استفاده شده و در «سفره‌ي هفت سين» هفت نوع رويدني و فراورده‌هاي كشاورزي مي‌گذارند و اعتقاد دارند گذاشتن روييدنيها بر «سفره‌ی هفت سین» بركت خانه و خانواده را زياد مي‌كند و در واقع نوعي تبرك است. نام اين فراورده‌های کشاورزی با حرف سين آغاز مي‌شود. مانند: سيب، سركه، سبزه، سير، سكه، سمنو، سماق که علاوه بر اينها قرآن كريم، آينه، شمع، تخم‌مرغ رنگ كرده، شيريني، نقل، ماهي قرمز و آجیل نيز دور سفره مي‌چينند.
لحظه‌ی تحویل سال که قشنگ‌ترین لحظه‌ی سال اسن در سرزمين گيل و ديلم با برنامه‌هایی متنوع همراه است. مردم بيشتر یا در زيارتگاهها، مكانهاي مقدس و مساجد جمع مي‌شوند و یا بر مزار عزيزان خود مي‌مانند و یا دور هم در خانواده جمع می‌شوند تا زمان تحويل سال را به بهترین شکل ممکن احساس كنند و در لحظات پایانی سال نیز با خواندن قرآن به استقبال نوروز می‌روند.
هنگام تحويل سال چراغهاي خانه و شمع «سفره‌ي هفت سين» را روشن می‌کنند و اعتقاد دارند با این کار سالی خوب را با روشنی و دل‌انگیزتر شروع می‌کنند.
پس از تحویل سال هم برنامه‌ی ديدوبازدیدهای نوروزي از نخستین روز بهار آغاز مي‌شود.
گیلانیان با رفتن به خانه‌ی بزرگان، اقوام، دوستان و آشنایان لحظات خوش را با یکدیگر تقسیم می‌کنند و سالی خوب و نیکو را به هم نوید می‌دهند.
بزرگترهای خانواده به کوچکترها هدیه و عیدی می‌دهند و شادی آنها را دوچندان می‌کنند و به این ترتیب با روز سیزده سال که جشن «سیزده‌به در» به راه می‌افتد این دید و بازدیدها ادامه دارد.
روز «سبزده‌به در» هم همه به دامن کوه و جنگل و صحرا پناه می‌برند تا با سپری شدن این روز سالی جدید را با تلاش و پشتکار بهتر و خاطری آسوده‌تر آغاز کنند.
با تمام این اوصاف نوروز در گیلان به دلیل طبیعت زیبا و بکر این استان از زمانهایی است که بیشترین جاذبه را برای افراد دارد. نوروز در این سامان با تاریخ، پیشینه، فرهنگ و طبیعت استان گیلان عجین شده است.