کوچ هر ایرانی یعنی خروج ۱۲۰ هزار دلار از کشور

هاتف خبر – آخرین آمار مهاجران ایرانی که ثبت ‌شده، ۶۵ هزار نفر در سال است که رکوردی تازه برای ایران به حساب می‌آید.
به گزارش «هاتف‌خبر» در این باره «روزنامه دنياي‌اقتصاد» نوشت: این آمار ظرف سال آینده و با ثبت خروجیهای تازه، افزایش نیز خواهد یافت.
موج مهاجرت از گروه‌های تحصیلکرده و نخبگان علمی که برای تکمیل تحصیلات یا بورسیه‌ی تحصیلی خارج می‌شدند، به سنین مدرسه و نیروی کار متخصص رسیده است. روند مهاجرت به‌گونه‌یی است که ظرف سالهای آینده نگرانی درباره‌ی نه تنها گروه‌های خاص همچون پزشکی، پرستاری و مهندسی، بلکه کمبود نیروی کار نیز وجود دارد که چالشی جدی است.
گرچه میزان مهاجرت هنوز به بحرانیترین شرایط خود نرسیده است اما آمار ۶۵ هزار مهاجرت در سال، رکوردی تازه برای ایران ثبت کرده است.
با توجه به تاثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر پدیده‌ی مهاجرت، احتمالاً ظرف سالهای آینده نه تنها در بخش متخصص، بلکه در زمینه‌ی نیروی کار انسانی با چالش جدی مواجه خواهیم بود.
اگر پیشتر مهاجرت بین دانشجویان و نخبگان، اپیدمی بود و به دیگری سرایت می‌کرد، حالا از آن حلقه بیرون آمده و به گروه‌های گوناگون اجتماعی و اقتصادی رسیده و آن را به پاندمی تبدیل کرده است.
طبق گزارش رصدخانه‌ی مهاجرت ایران در فاصله‌ی سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ به‌طور متوسط سالانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا اجازه‌ی اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان در اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا، ترکیه و دیگر کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه(OECD) صادر شده است.
همچنین تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در یکی، دو دهه‌ی گذشته روند صعودی داشته و از تراز ۱۷ هزار دانشجو در سال ۲۰۰۰ میلادی به تراز ۶۶ هزار دانشجو در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بر همین اساس، رتبه‌ی دانشجو فرستادن ایران در بازه‌ی زمانی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ از رتبه‌ی ۲۶ در جهان به رتبه‌ی ۱۷ تغییر یافته است. آمریکا، آلمان، ترکیه، کانادا و ایتالیا به ترتیب پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در جهان هستند.

دکتر بهرام صلواتی رئیس رصدخانه‌ی مهاجرت ایران در آیین رونمایی از سالنامه‌ی مهاجرتی ایران ۱۴۰۱، ایجاد نشدن زیرساخت برای تولید، انتشار و تحلیل داده‌ها در کشور را از مهمترین چالشهای مهاجرت اعلام کرد و گفت: هم‌اکنون ۶۵ هزار نفر در سال از طرق و کانالهای مختلف از کشور مهاجرت می‌کنند.
به گفته‌ی او بر اساس آمار یونسکو و بانک جهانی در سال ۲۰۲۲، هزینه‌کرد عمومی در بخش آموزش و سلامت برای سرمایه‌ی انسانی خروجی(مهاجر خروجی) ۴۵ هزار و ۵۹ دلار در بخش سلامت و ۶۹ هزار و ۵۴۱ دلار ‌هزینه‌ی سه دوره‌ی آموزش ابتدایی، متوسطه و عالیه در ۲۳ سال زندگی فرد است. عددی نزدیک به ۱۲۰ هزار دلار در مجموع. در عین حال، در سال ۲۰۱۹ در مجموع ۴۲ هزار و ۱۲۳ ایرانی از طریق ویزای کاری و تحصیلی از کشور خارج شده‌اند. هزینه‌ی تحصیل و بهداشت این گروه در مجموع معادل دو میلیارد دلار بوده است.
طبق اطلاعات موجود، در سال ۲۰۲۱ میزان درخواست پناهجویان ایرانی در بریتانیا معادل ۹ هزار و ۸۰۰ نفر بوده که بیشترین سطح از پناهجویان عراقی و افغانستانی بوده است.
شیوه‌ی استارت‌آپ، از روشهای نوین مهاجرت و دریافت ویزا است. به گفته‌ی صلواتی، ۸۰ ویزا سال ۲۰۲۱ به وسیله‌ی کانادا و ۳۰ ویزا به وسیله‌ی انگلستان برای استارت‌آپهای ایرانی صادر شده که این آمار در سال ۲۰۲۲ به ترتیب به ۳۰ و ۱۴ ویزا رسید.
میل به مهاجرت احتمالاً نخستین گام در مسیر پای گذاشتن به این مسیر است و پس از آن باید تصمیم گرفت.
به گفته‌ی صلواتی، طبق یک پیمایش، ۲۴.۹درصد از مدیران ارشد و کارآفرینان میل به مهاجرت همراه با برنامه‌ریزی دارند که این میزان برای مدیران میانی ۴۲ درصد، برای کارکنان ۲۲ درصد، برای پزشکان ۱۶.۳درصد و برای دانشجویان ۲۴.۴ درصد است. همچنین ۱۵.۶ درصد کارآفرینان و مدیران ارشد مهاجر میل به بازگشت احتمالی به کشور را دارند و این میزان برای مدیران میانی ۱۳.۲درصد، کارکنان ۱۳.۳ درصد، پزشکان ۲۳ درصد و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ۹.۶ درصد بوده است.
صلواتی با بیان اینکه موضوع مهاجرت چندان در ایران جدی گرفته نمی‌شود، در باره‌ی بازگشت ایرانیان به کشور گفت: ما فرصت نگهداشت افراد را از دست داده‌ایم و باید روی بخش بازگشت تمرکز کنیم. این در حالی است که شرایط و زیرساخت استفاده از تخصص و مهارتهای آنها در کشور فراهم نیست.
به میزانی که شیوه‌های مهاجرت متنوع شده، کشورهای تازه نیز به لیست مقصد مهاجران افزوده می‌شود. به گفته رئیس رصدخانه مهاجرت، پیش از این، روسیه مقصد دانشجویان نبوده، ولی اکنون به مقاصد مهاجرت دانشجویان اضافه شده است. در گذشته انگیزه تحصیلی، بورسیه تحصیل و رشته‌ها و عوامل تکنیکی عامل پیشران مهاجرت دانشجویان بوده، ولی اکنون این عوامل کمرنگ شده و عوامل رانشی غالب شده است. از جمله عوامل رانشی می‌توان به موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ناامیدی اجتماعی اشاره کرد.
صلواتی گفت: سن مهاجرت در حال کاهش است. اکنون خانواده‌ها با اعزام فرزندان به خارج از کشور، امید دارند تا خود نیز به فرزندان‌شان ملحق شوند. در حالی که در مورد افزایش مهاجرت‌ها به مسوولان هشدار می‌دهیم، آنها شیوه‌هایی که بازدارنده نیست را به کار می‌برند. به عنوان نمونه افزایش هزینه آزادسازی مدرک، موجب می‌شود که جوانان دیگر به دانشگاه نروند. با توجه به تغییرات اقلیمی باید مهاجرت‌های اقلیمی در موجی تازه را در لیست انواع مهاجرت قرار داد. به گفته رئیس رصدخانه مهاجرت ایران، از۴۰ نوع بلایای طبیعی در سطح جهان، ۳۱نوع آن در ایران اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی، ۹۳درصد از کل کشور درگیر نوعی از خشکسالی است که می‌تواند عاملی برای کوچ و جابه‌جایی باشد. در سال ۲۰۲۱ جمعیتی معادل ۴۱ هزار نفر بر اثر تغییرات اقلیمی کوچ کرده و جابه‌جا شده‌اند.
براساس گزارش رصدخانه، «طبق سرشماری سال ۲۰۱۸ آمریکا، ۲۹‌هزار نفر ایرانی در کل بخش بهداشت و درمان آمریکا فعال بوده‌اند که ۲۴ هزار نفر آنها در مشاغل تخصصی و ۵ هزار نفر آنها در مشاغل مراقبتی مشغول به فعالیت بوده‌اند. در میان آنها هشت هزار نفر پزشک و جراح بوده‌اند که ۲۶ درصد فعالان ایرانی در بخش سلامت آمریکا را تشکیل می‌دهند.»
رصدخانه مهاجرت ایران در عین حال گزارش کرده که در سال ۲۰۲۲ میلادی، در مجموع ۱۴۲ هزار و ۹۸۹ ایرانی در کشورهای مختلف در وضعیت پناهندگی قرار داشته‌اند. آلمان همواره یکی از مقاصد اصلی پناهندگان ایرانی در سال‌های اخیر بوده و در سال ۲۰۲۱ میلادی، حدود یک‌سوم اتباع ایرانی پناهنده در جهان در آلمان زندگی می‌کرده‌اند.
همچنین در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در مجموع ۱۶۶۱ شرکت با مشارکت اتباع ایرانی در ترکیه تاسیس و در کل ۲۲ میلیون و ۱۹۰ هزار و ۶۳ دلار برای ثبت این شرکت‌ها هزینه شده است.
طبق تحلیل یافته‌های سال ۲۰۱۸ گالوپ، میل به بازگشت در میان مهاجران ایرانی یک درصد است که در مقایسه با میانگین جهانی هفت درصد، فاصله قابل توجهی دارد.