به عصر «جنگ ریزتراشه‌ها» خوش آمدید!

هاتف‌خبر – در چند دهه اخیر، وضعیت عمومی دنیا در کمتر دوره ای به اندازه ۳ سال اخیر آشوبناک بوده است: جنگ در اوکراین، بحران انرژی، خشکسالی همه گیر، رشد کم سابقه تورم در اقتصادهای بزرگ و چشم انداز یک رکود اقتصادیِ دیگر، همه و همه با هم رخ داده اند.
به گزارش تجارت نیوز، در این میان نشانه های دیگری هم ظاهر شده اند که نشان می دهند شکاف در «جهانی شدن» (Globalisation) در حال عمیق تر شدن است.
یکی از این نشانه ها، ورودِ اقتصادهای بزرگ به یک «جنگ فناورانه» است.
آمریکا و چین مدتی است بر سر راه صادرات «ریزتراشه ها» (Integrated circuit) به بازارهای یکدیگر محدودیت ایجاد کرده اند. به این ترتیب، حوزه بسیار وسیع کارکرد ریزتراشه ها (صنایعی همچون خودرو، هوافضا، رایانه، روباتیک و …) بیش از پیش رقابتی خواهد شد.
کشورهای اروپایی و ژاپن هم پس از حمله روسیه به اوکراین، صادرات ریزتراشه به روسیه را متوقف کردند و حالا چین هم برنامه ای گسترده برای بازار ریزتراشه ها در سر دارد.
اما چرا این موضوع این اندازه مهم است؟
صنعت ریزتراشه ها یکی از مهم ترین (یا حتی مهم ترین) صنعت جهان است.
برخی می گویند اگر کنترل نفت و منابع آن در قرن بیستم می توانست یک کشور را به ابرقدرت اقتصادی-نظامی تبدیل کند، حالا همین نقش را می توان در قرن بیست و یکم به کشوری داد که انحصار بازار ریزتراشه ها را به دست می آورد.
ریزتراشه‌ها ستون فقرات فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی، صنایع نظامی، ماهواره ها، خودروهای خودران، خودروهای الکتریکی و بسیاری صنایع دیگر را تشکیل می دهند.
ریزتراشه‌ها یکی از محوری ترین فناوری های امروز در جهان هستند.
از طرفی، تخمین زده می شود که گردش مالی بازار ریزتراشه ها همین حالا سالانه نزدیک به ۶۷۰ میلیارد دلار باشد و در سال ۲۰۲۸ میلادی، به مرز یک تریلیون دلار برسد.
رقابت در این حوزه هم بسیار تنگاتنگ است و از قضا، آمریکا جایگاه نخست را در اختیار ندارد.
چین و تایوان، دو کشوری هستند که بخش عمده بازار ریزتراشه ها را در دنیا قبضه کرده اند.

بر اساس برخی برآوردها، تایوان به تنهایی حدود ۹۲ درصد از بازار اصلی ریزتراشه ها و «هادی های نیمه رسانا» (Semiconductor) را در دنیا کنترل می کند. (برآوردهای دیگر، در کمترین حالت این سهم را ۶۳ درصد تخمین می زنند.)
از این ریزتراشه ها، در تمام رایانه ها، گوشی های هوشمند، خودروهای الکتریکی و کنسول های بازی استفاده می شود و در واقع، چهارگوشه دنیا از فناوری بسیار سطح بالایی استفاده می کند که تایوانی ها (و بعد هم چین و کره جنوبی) آن را در اختیار دارند.
به همین دلیل هم هست که جهان در ماه های اخیر، به شدت نگران حمله چین به تایوان بود.
اما ظاهرا تغییراتی در راه است.
در دست کم ۳۰ سال اخیر، اقتصاد جهانی وارد دوره ای شده بود که ویژگی اصلی آن گشودگیِ بازارها بود: سرمایه، نیروی کار و حتی مالکیت معنوی ایده ها، از مرزها عبور می کرد.
در چنین جهانی، شما لپ تاپی را می خریدید که در واقع آمریکایی بود، اما در کارخانه ای در چین تولید می شد، طراحی اش ممکن بود ژاپنی باشد و با یک کشتی باری از امارات به ایران حمل شده باشد.
اما این جهان با آن مشخصه ها، دیگر به گذشته تعلق دارد.
پس از جنگ اوکراین، روسیه (به عنوان یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان گندم در جهان) اعلام کرد که فقط به «کشورهای دوست» گندم می فروشد.

شواهدی هم هست که نشان می دهد چینی ها از حمله روسیه به اوکراین با خبر بوده اند و پیش از شروع جنگ، دست کم نیمی از ذخایر یک سال غذا در جهان را احتکار کرده اند.
رقابت اقتصادی آمریکا و چین، به ایجاد محدودیت جهانی برای فعالیت شرکتی مانند «هوآوی» هم ختم شده است.
در سال های اخیر، بر سر راه فعالیت ابرشرکت چینیِ «هوآوی» در کشورهای غربی (از آمریکا و کانادا گرفته تا بازارهای اروپایی) سنگ اندازی صورت گرفته و چین هم به نوبه خود مقابله به مثل کرده است.
به طور خلاصه، سیاست بر لیبرالیسم بازار سایه انداخته و بر سر راه عملکرد عادی بازارها سنگ اندازی می کنند.
اما برگردیم به موضوع ریزتراشه ها.
در چنین شرایطی، کنترل بازار ریزتراشه ها هم به میدان رقابت جدیدی میان قدرت ها بدل شده است.
در تازه ترین مورد، همین چند روز پیش بود که شرکت «انویدیا» (Nvidia)، غول فناوری آمریکایی، اعلام کرد که دولت جو بایدن، رئیس جمهوری این کشور، دستور توقف صادرات ۲ نوع تراشه کامپیوتری به چین را به این شرکت اعلام کرده است.
در واقع، دولت آمریکا از یک شرکت خصوص خواسته بود که به چینی ها ریزتراشه نفروشد.
پیش از آن، با بروز همه گیریِ کرونا و اختلال در زنجیره های تامین جهانی، کمبودی فراگیر در بازار ریزتراشه ها در جهان ایجاد شده بود که صنایع خودروسازی در اروپا و آمریکا و حتی ایران را مختل کرده بود. (اینجا را ببینید.)
تایوان و چین اصلی ترین تولیدکنندگان ریزتراشه در جهان هستند.
از طرفی، کشورهای مختلف سعی می کنند انحصار تولیدات ریزتراشته را در اختیار داشته باشند.
به این ترتیب، به نظر می رسد که این بازار برای همه کشورها اهمیت دارد و کار حتی به جایی رسیده که در سال های اخیر، کشوری مانند ترکیه هم در صدد است با ایجاد یک شبکه بین المللی از متخصصان و سرمایه گذاران ترک، به حوزه تولید ریزتراشه ها ورود کند.

اژدها مستقل می شود
در این میان، چینی‌ها پا را یک قدم فراتر گذاشته اند.
دولت چین از چند سال پیش به این سو، برنامه ریزی برای بومی سازی صنایع پیشرفته را آغاز کرده و هدفش هم این است که در زمینه فناوری هایی همچون هوافضا، نانو، بیو، ریزتراشه ها و غیره، مستقل شود.
برخی تحلیل ها هم نشان می دهند که اقتصاد چین مزیت پیشین خود یعنی نیروی کار ارزان و بازار تشنه در حوزه املاک و مستغلات را از دست داده و حالا باید بر نوآوری و افزایش بهره وری تکیه کند تا رشد اقتصادی چند دهه اخیرش را تداوم ببخشد.
آیا چین می تواند بازار ریزتراشه ها را در جهان به انحصار خود در بیاورد؟
بر این اساس، چینی ها می خواهند در چند سال آینده صدها میلیارد دلار در زمینه بومی سازی صنایع پیشرفته سرمایه گذاری کنند و از این نظر جایگاه نخست را در جهان کسب کنند.
اگر چنین مسیری برای صنعت ریزتراشه ها هم رخ بدهد، چین می تواند به قدرت بلامنازع بازار خودروهای الکتریکی و خودروهای خودران بدل شود، بازاری که همین حالا هم در آن سهمی اساسی دارد.
اینکه کدام کشور بازار یک تریلیون دلاری ریزتراشه ها در سال ۲۰۲۸ میلادی را قبضه می کند، احتمالا یکی از مهم ترین پرسش ها در عرصه رقابت در اقتصاد جهانی خواهد بود.
به عصر «جنگ ریزتراشه ها» خوش آمدید.