یادی از اولین و قدیم ترین مدرسه رشت

  هاتف نیوز – مهری شیرمحمدی – زمانی که دانش آموز بود، به ذهنش خطور نمی کرد که روزی مدیر مدرسه ای گردد که خود در آن درس می خوانده است. 65 سال بعد وقتی در کسوت معاون رئیس جمهور و سخنگوی دولت یازدهم زنگ اولین مدرسه رشت را به بهانه آغاز سال تحصیلی به صدا در می آورد؛ گفت: شاید رئیس جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.
شاید رئیس جمهور آینده دانش آموز این مدرسه باشد
این جمله اظهارات دکتر محمد باقر نوبخت است، زمانی که در مهر ماه سال 1392 زنگ دبیرستان شهید بهشتی رشت (شاهپور سابق)را به صدا درمی آورد. دکتر نوبخت در این مراسم برای افزایش اعتماد بنفس و امید به دانش آموزان مدرسه گفته بود: روزی که در این دبیرستان دانش آموز بودم معلوم نبود که در آینده چه کاره خواهم شد و از ابتدا ویژگی های ممتازی نداشتم که مثلا پیش بینی شود مدیر، نماینده و یا رئیس جمهور خواهم شد. به همین دلیل می گویم ممکن است رئیس جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.
پر بیراه هم نگفته بود، نگاهی به لیست دانش آموزان این مدرسه نشان می دهد بسیاری از مفاخر علمی و فرهنگی کشور که برخی در دنیا هم شناخته شده اند، روزگاری شاگرد این مدرسه بوده اند: زنده یاد، دکتر محمد معین، پروفسور بهزاد، پدر زیست شناسی ایران، پروفسور رضا ریاضی دان برجسته دنیا، هوشنگ ابتهاج، شاعر، پروفسور مجید سمیعی، جراح مغز و اعصاب معروف دنیا، شادروان خمامی زاده و حتی دکتر محمد علی ثابت قدم، شهردار فعلی رشت .
ثبت میراثی اولین دبیرستان رشت
ساختمان دبیرستان شاهپور رشت در دوران پهلوی اول و توسط یک مهندس آلمانی تبار ساخته شد. این بنای میراثی در میدان فرهنگ (ناصریه سابق)، ابتدای خیابان آزادگان قرار دارد و به شماره 1517 و در تاریخ 26/9/1356 در میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید.
سرآغاز تشکیل این مدرسه که اولین مدرسه رشت بود؛ به سالهای 1277 ه. ش برمی گردد. زمانی که محمد ولی خان سپهسالار، حاکم گیلان، در زمان مظفر الدین شاه نخستین مدرسه رشت را به نام مدرسه مظفریه شرافت در یکی از خانه های این شهر تاسیس کرد. این مدرسه بعدها با استفاده از کمک مردم به ساختمان دو طبقه ای در سبزه میدان منتقل شد. تا سال 1307 به این مدرسه مدرسه متوسطه نمره 1 می گفتند.
این مدرسه تا سال 1298 یعنی یک سال پس از پایان جنگ جهانی اول همچنان دایر بود. در بحبوحه انقلاب جنگل این مدرسه به خانه حاجی داوود انتقال یافت. با پایان غم انگیز انقلاب میرزا (1300) کار مدرسه نمره 1 نیز کار خود را از سر گرفت. سالهای 1305 این مدرسه توانست دانش آموزان را تا مقطع نهم (سوم متوسطه) آموزش دهد. سال 1306 که محمد علی تربیت رئیس معارف گیلان شد، کلاس دهم را نیز دایر کرد. تربیت به دانش و فرهنگ اهمیت زیادی می داد و خود از بانیان کتابخانه ملی رشت بود. در همین سالها مدرسه نمره 1 به مدرسه شاهپور تبدیل گردید. سرشناس ترین شاگرد این دوران، دکتر محمد معین بود که پس از اتمام مقطع 10 برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. سال 1310 مدرسه تا پایه ششم را داشت و در آن زمان 322 دانش آموز در این مدرسه تحصیل می کردند.
سال های 1313 تا 1314 که آقای حشمت الله دهش مدیر مدرسه می شود، لباس دانش آموزان مدرسه متحد الشکل می گردد. تا آن زمان مدرسه شاهپور در مکان های استیجاری و فضای نامناسب حیات داشت . حیاط مدرسه در زیرکوچه، (خیابان شریعتی فعلی) آنقدر کوچک بود که نمی شد برای تمرینات ورزشی بدرستی از فضا بهره برد.
خرید اراضی ناصریه برای احداث مدرسه شاهپور
وقتی علی اصغر حکمت برای سرپرستی معارف ایران از اروپا به ایران احضار می گردد،( 1312) موقع عبور از گیلان، صادقی نژاد، رئیس معارف وقت گیلان، فرصت را مغتنم شمرده و وزیر جدید را در جریان وضعیت نامناسب مدرسه قرار می دهد. کمی بعد علی اصغر حکمت دستور تهیه زمینی مناسب برای احداث مدرسه شاهپور را صادر می کند. یک سال بعد ، 13 تیرماه، علی اصغر حکمت شخصا به گیلان آمده و زمین هایی که برای احداث دبیرستان درنظر گرفته شده بود را مورد بازدید قرار داد و در نهایت زمینی به وسعت 18 هزار متر مربع برای مدرسه خریداری شد. اطراف این زمین جز از ناحیه شمال و باختر، تماما سبزه زار بود.
« مهندس شولتس آلمانی تبار» بنای اصلی دبیرستان را تهیه و با نظارت وی و رئیس فرهنگ وقت گیلان به پایان برد. بنا تقریبا در وسط این زمین بزرگ ساخته شد. مدرسه طوری طراحی شد که بجز کلاس های درس آزمایشگاه فیزیک، شیمی و آزمایشگاه طبیعی را نیز دارا بود. از دیگر شاخصه های مدرسه دارا بودن تالار نقاشی، سالن جلسات و تئاتر و بالکنی که محل نصب نورافکن و نمایش فیلم بود.
نمای ساختمان بسیار زیبا ساخته شد. قسمت بالای آن این بیت (توانا بود هرکه دانا بود- زدانش دل پیر برنا بود) زینت یافته و در زیر آن ساعت نصب شده و در پایین آن و زیر سردرب ورودی، تنه ی فروهر با سیمان برجسته خودنمایی می کند. روی بالهای فروهر واژه های دانایی و توانایی حک شده است.
تاریخ این بنا در شعری گنجانده شد، که شاعرش استاد بدیع الزمان فروزانفر بود. در این بیت استاد بزرگ ادبیات آمده است: چهارده سال از هزار و سیصد افزون بد که یافت/ این بنا انجام و شد ماواگه علم و هنر.
بجز فضای آموزشی، ساختمان دیگری با فاصله 400 متر بنا گردید که کتابخانه و دفتر دبیرستان و کادر اداری مدرسه را تشکیل می داد. در نهایت مدرسه با 700 هزار رالا به اتمام رسید و مهرماه 1315 با 421 دانش آموز مورد بهره برداری قرار گرفت.
این مدرسه نوین، مرتب به لحاظ کیفیت آموزشی ارتقا می یافت؛ تشکیل انجمن های مختلف نظیر انجمن ورزش، طبیعی، نطق و مناظره سالنامه و تالیف، برگزاری کلاسهای آموزش نظامی، کمک به دانش آموزان تنگدست و… تنها یکی از فوق برنامه ها بود.
در این مدرسه دختران نیز درس می خواندند. البته در سالهای 1351 این مدرسه بصورت مختلط اداره می شد ولی اولین دختری که در سال 1321 تا 1322 مقطع ششم را به پایان برد، خانم «ژانیا ترکیناوا» بود که بعدها در رشته مهندسی دانشکده فنی دانشگاه تهران موفق به دریافت دانشنامه شد.
تغییر نام دبیرستان
در بحبوحه انقلاب اسلامی وقتی آذر هوشنگ مدیریت دبیرستان را برعهده گرفت؛ نام دبیرستان به آزادگان تغییر یافت. تغییر نام دبیرستان به شهید بهشتی زمانی بود که محمد باقر نوبخت، ریاست دبیرستان را برعهده گرفت.
ساختمان دبیرستان در مقاطعی از تاریخ دستخوش تغییرات شد. از همه غم انگیز تر، آتش سوزی مدرسه در سال 1377 بود که آزمایشگاه نابود گردید. پس از آن مدرسه به کمک میراث فرهنگی مرمت شد. پیش از اینها ساختمان دبیرستان و حیاط مدرسه اندک اندک کوچکتر شد. ابتدا ساختمانی برای آموزش و پرورش ، سپس خانه ای برای مدیران کل آموزش و پرورش ساخته شد. ضلع شمالی حیاط مدرسه نیز دبیرستان شریعتی ساخته شد. ساختمانهای اداری، فروشگاه تعاون فرهنگیان، مسجد قدس و مهمانپذیر فرهنگیان از دیگر بناهایی بود که حیاط قدیمی ترین مدرسه نوین رشت را کوچکتر کرد. تا جاییکه محمد باقر نوبخت وقتی برای نواختن زنگ مدرسه در سال 1392 پا به مدرسه دوران تحصیلش گذاشت از این فضای تنگ شده برای جنب و جوش دانش آموزان تاسف خورد.