سازنده‌ی تندیسهای معروف شهر رشت: چندین سال دیر اتفاق افتاد؛ اما به آینده خوشبین هستم!

اشاره:
هاتف‌نیوز – سیدحسین ضیابری سیدین – هفته‌ی گذشته سازمان زیباسازی شهرداری کلانشهر رشت برای نیل به اهداف فرهنگی و هنری‌اش اقدام به نصب و رونمایی از تندیسهای 11 سردار شهید شهرستان رشت در «بوستان مفاخر» این شهر نمود. البته این حرکت شایسته و ارزشمند به وسیله‌ی یکی از مجسمه‌سازان برجسته‌ی کشور انجام شد. مصاحبه‌ی پیش رو گفت‌وگویی با هنرمند مجسمه‌ساز این تندیسها و بسیاری از تندیسهای شهر رشت مهندس کیوان(محمود) پورنصری‌نژاد است. او در طراحی، ساخت و ارائه‌ی آثار خود از شیوه‌هایی نوین و بدیع استفاده می‌کند و معمولاً آثار وی با استقبال مردم و صاحبنظران نیز روبه‌رو می‌شود. این هفته پای صحبت او نشستیم و پرسشهایی را مطرح کردیم که به گونه‌یی لایه‌های پیدا و پنهان این ماجرا را هدفگذاری کرده است. این گفت‌وگو در دو بخش در هفته‌نامه‌ی «هاتف» در دو هفته‌ی پی در پی درج شده و با استقبال خوانندگان نیز روبه‌رو گردیده است.
هاتف: آقای مهندس به یاد داریم که حدود 12 سال پیش مصاحبه‌یی در همین نشریه با شما انجام شده و شما نوید عرضه‌ی آثاری زیبا برای شهر رشت را داده بودید. اما چند سالی شاهد حضور شما و عرضه‌ی ‌آثارتان در رشت نبودیم. علت چیست؟ آیا فعالیت خود را کم کرده‌اید؟
پاسخ: خیر فعالیت هنری‌ام را کاهش نداده‌ام و کماکان در کنار کارهای پژوهشی و طراحی، در حوزه‌ی اجرا نیز فعال هستم. شاید این تصور ناشی از وقفه‌ی چند ساله‌ی فعالیت و عرضه‌ی آثارم در شهر رشت ایجاد شده باشد.
هاتف: دلیل این وقفه چیست؟
پاسخ: دلایلی گوناگون را می‌توان برشمرد. تغییرات پیاپی مدیریت شهری در سالهای گذشته، اولویتهای مدیران در هر مقطع مدیریتی و نگرشهای خاص و عموماً سلیقه‌یی، حاشیه‌سازی و جریانات مخرب، باندبازی و… همه و همه دلایلی برای شکل نگرفتن آثار فاخر شهری بودند. البته در چند دوره‌ی زمانی آثاری پراکنده شکل گرفته و من هم چند اثر را طراحی و اجرا کردم. آخرین مجموعه‌ام پیش از آثار اخیردر «بوستان مفاخر» برمی‌گردد به مجموعه‌ی «بازباران» در «پیاده‌راه علم‌الهدی».
هاتف: بگذارید درباره‌ی همان مجموعه‌ی «پیاده‌راه علم‌الهدی» مطلبی را بیان کنیم. ابتدا می‌خواهیم این مطلب را صریحتر و بازتر مطرح کنید که آثار اصولاً مجسمه‌ها و آثار هنری آنجا از کارهای شما است؟ چون شنیده می‌شود که مدعیانی درباره‌ی طراحی و ساخت آن آثار از طرف برخیها معرفی شده‌اند.
پاسخ: بله، من نیز این شایعات را شنیده‌ام اما در اینجا به صراحت می‌گویم که کار طراحی و ساخت آن مجموعه و حتی نام مجموعه‌را هم خودم انجام دادم. من در تمام پروژه‌هایم به تناسب کار دستیاران و کارگران متخصص در بخشهای مختلف از قبیل قالبگیر، سنگ‌کار، ریخته‌گر، آهنگر و… داشته و دارم که سالها است بر اساس برنامه‌ریزی و شیوه‌ و روش من برایم کار می‌کنند که کار آنها ربطی به خلاقیت و طراحی و یا اصل اثرها ندارد. البته همیشه هستند افرادی سودجو که با سمپاشی و تلاشی غیراخلاقی سعی در تخریب و یا جریانسازی به نفع خود می‌کنند. مانند اینکه شما به عنوان خالق و مولف یک کتاب مواجه می‌شوید با شخصی که حروفچین کتاب شما است و او ادعای تالیف اثر شما را داشته باشد. قطعاً این شیوه‌ی برخورد هیچ جایگاه و وجاهتی ندارد و قابل اعتنا هم نیست.
هاتف: کاملاً درست است. حال در باره‌ی مجموعه تندیسهای «پیاده‌راه علم‌الهدی» و به اساس و پایه‌ی فکر و ایده‌ی شما در خلق این آثار بپردازیم.
پاسخ: این مجموعه که شامل هشت فیگور و حدود 15 مکعب است با رویکرد و توجه به تغییرات و اساس تحولات معاصر شهری در کنار زیرساختهای هنوز سنتی رفتارهای متناقض مدرن – سنت، طراحی و شکل گرفت. البته این مجموعه در بدنه‌ و چارچوب تحولی که در این محور شهری اتفاق افتاد قرار داشت. یعنی دگرگونی کارکرد خیابان به پیاده‌راه که خود واجد طراحی در کلیات و جزییات اجرا و فرمهای معماری این خیابان صورت پذیرفت.
هاتف: درباره‌ی این دگرگونی ساختاری که در این خیابان صورت گرفت، نظرتان چیست؟ آیا موافق این تحول هستید؟ آیا این تغییرات ساختاری را موفق ارزیابی می‌کنید؟
پاسخ: قطعاً موافقم. چون در فضای شهر ما جایگاه انسان و عابر تقریباً به درستی دیده نشده و یا به دست فراموشی سپرده شده است. افزایش افسارگسیخته‌ی بناها و عناصر موجود در شهر مخصوصاً مرکز شهر آشفتگی و کلافهای دشواری را در منظر شهر و ارتباطات ایجاد کرده است. به همین دلیل وقتی در چنین اماکنی قرار می‌گیرید احساس ناامنی روانی می‌کنید و اساس شکلگیری شهر و مدنیت و همچنین کارکرد آن دچار مشکل می‌شود. در شهری مثل شهر رشت که به لحاظ پتانسیلهای فراوان اقلیمی که دارد، همین قابلیتها به دلیل مدیریت نادرست طول زمان، باعث این آشفتگی گردیده و حرکتی جسورانه و تاریخی که شهردار هوشمند رشت دکتر ثابت‌قدم انجام داد، نوعی انقلاب فرهنگی و ساختارشکنی در منظر و معماری شهری بوده و هست. البته قطعاً چالشهایی در مسیر راه به دلیل عادات رفتاری شهری و شهروندی وجود داشته و دارد و در اجرا، آزمون و خطاهایی نیز صورت گرفت اما در هر صورت اتفاق افتاد.
در حوزه‌ی زیباسازی و تجسمی، عناصر و فرمهای هنری نیز اختلاف نظرهایی جزیی بین من و مشاور معماری پروژه وجود داشت که در نهایت هر دو طرف سعی کردیم که ایده‌ها و سلایق را به هم نزدیک کرده و توافقهایی در حذف و اضافه‌ی نهایی طرح و اجرا کنیم. چون طرح اولیه و اصلی من تفاوتهایی با طرح مصوب و اجرا شده داشت. اساس ایده‌ی من با بهره‌گیری از فرمهای مکعب به عنوان فرم بیانی قدرتمند در معماری و مجسمه‌سازی بود که در پیرامون و بناهای خیابان در کلیات و جزییات معماری حضور دارد و پیکره‌ها و فیگورهای انسانی در مقیاس طبیعی که خود را به مجموعه‌ تحمیل نکرده‌اند و در زمانهایی لابه‌لای جمعیت پنهان می‌شوند و علی‌رغم اینکه بر جزییات در این پیکره‌ها نپرداخته‌ام و ظاهری غیرمتعارف دارند اما عابران به راحتی آنها را پذیرفته و در رفتار حسی صمیمی دارند. همچنین عنصر خط و شعر که به اشکال گوناگون در فضای زندگی روزمره حضور دارد و رابطی میان مکعبهای خشک و مدرن و فرمهای انسانی با حالات مختلف است. و هارمونی لازم را برقرار می‌شود. نکته‌ی بعدی هم بهره‌مندی از شعر «بازباران» مرحوم گلچین گیلانی بود که به شدت نوستالژیک و ساده است.
هاتف: همانطور که احتمالاً در جریان هستید شهرداری رشت در حال اجرای ادامه‌ی پروژه‌ی پیاده‌راه سازی در هسته‌ی مرکزی شهر و چند خیابان دیگر منشعب از مرکز است. آیا در این زمینه برای طراحی المانهای این محورها از شما به عنوان هنرمندی صاحبنظر که ویژگیهای شهر رشت را نیز خوب می‌شناسید، دعوت شده است؟
پاسخ: هنوز دعوتی از من نشده است؛ البته احتمالاً مشاور طراحی و معماری مجموعه با بهره‌مندی از تجارب و مسائل مطرح شده در محور پیاده‌راه علم‌الهدی و همچنین اشتراکات و اختلافات در هر محور به یک کلیت در طرح و ساختار نگاهی جامع خواهد داشت و من امیدوارم شتابزدگی و آزمون و خطاهای محور قبل در این مسیرها صورت نگیرد. مخصوصاً در طراحی المانها که در آخرین مرحله به آن نگاه شده بود. همچنین بحث نگهداری خیابان و المانهای نصب شده که آسیبهای فراوان دیده‌اند. به هر حال به نظر من اتفاقی که آلان در شهر دارد رخ می‌دهد چندین سال دیر بوده و هست اما بنده به آینده بسیار خوشبین هستم.

هاتف: اینطور که استنباط می‌شود، شما دیدگاهها و نظریاتی درباره‌ی محورهای در دست اجرا در زمینه‌ی عناصر هنری و المانهایش دارید. یعنی آمادگی برای همکاری با شهرداری رشت و دکتر ثابت‌قدم در این حوزه را دارید؟ چون شنیده‌ایم که طراحان غیربومی از تهران و چند شهر دیگر برای انجام این کار دعوت شده‌اند! آیا این شیوه را درست ارزیابی می‌کنید؟
پاسخ: در زمینه‌ی پیشنهادها و ایده‌ی‌ آثار هنری‌ام بله همینطور است. زیرا زمانی که به عنوان متخصص در حوزه‌ی مجسمه‌سازی و معماری فعالیت می‌کنم یقیناً تاریخ گذشته و شرایط معاصر شهرم را به دقت زیر نظر دارم و انگیزه‌ی طراحی و ایده‌پردازی و همچنین امکانسنجی بستر اقلیمی را آنالیز کرده و طرحهایم بر اساس این فاکتورها و مختصات شکل می‌گیرد. بنابر این نگاه از بیرون شاید آگاهی کامل و درست از نیازهای فرهنگی و رفتاری در اختیار طراح نگذارد. البته این بدین معنا نیست که حتماً و فقط باید از طراحان و هنرمندان بومی بهره برد اما چه خوب است که هنرمندان بومی که جایگاهی ملی و بین‌المللی نیز دارند و هم از داخل این فرهنگ و هم از بیرون به این اقلیم نگاهی جامعتر می‌نمایند، دعوت گردند. البته قطعاً فردی باهوش همچون دکتر ثابت‌قدم با اندیشه‌یی بزرگ که برای اصلاح بافت فرسوده‌ی شهر رشت در سر دارد از این زاویه به موضوع توجه کرده و برنامه‌ریزیهایی نیز داشته و تصمیماتی درست و منطقی اتخاذ خواهد کرد.
هاتف: به تصور ما فردی مانند شما که هم دغدغه‌های مورد اشاره را دارد و هم از نظر دانش و علم این رشته و تجارب بسیار ارزشمند، اعتبار و کارنامه‌یی درخشان در این بخش دارا است باید در مجموعه‌ی طراحان این شهر و اجرای این پروژه جایگاهی ویژه داشته باشد؛ زیرا هنرمندانی با این جایگاه، شناخت و موقعیت که در بسیاری از مجامع هنری صاحبنظر و اندیشه و تجربه هستند، قطعاً انگشت‌شمار بوده و مدیران شهری باید از این امکان و پتانسیل نهایت بهره را برای شهر رشت ببرند.
پاسخ: این نظر لطف شما است. من هم امیدوارم آثاری هنری و المانهایی زیبا و شایسته در شهر رشت با بهره‌گیری افراد صاحبنظر و باتجربه شکل بگیرد.
هاتف: برگردیم به پروژه‌ی جدیدتان در «بوستان مفاخر» رشت. در روزهای گذشته 11 تندیس از سرداران شهید شهرستان رشت که به وسیله‌ی شما ساخته شده بودند در این بوستان نصب گردید. این مجموعه به سفارش شهرداری رشت انجام شد؟
پاسخ: بله. 11 سردیس از شهدا که طی دو ماه به صورت بسیار فشرده عملیات ساخت و نصب آنها به ویژه در شرایط جوی نامساعد هفته‌های گذشته انجام شد، کاری مهم بود. این مجموعه پس از روی کار آمدن مدیریت فرهنگی سازمان زیباسازی آقای بشردانش برنامه‌ریزی شد که طی مراحل قانونی به بنده محول گردید. اسامی این سرداران شهید عبارتند از: محمود قلی‌پور، میثم محمد بیگلو، غلامرضا بامروت، محسن عموپور، سیدمهدی نقیبی‌راد، سیدمظفر علوی، کامران ملک‌پ‍ور، اردشیر رحمانی، علی گلستانی، انوش خجسته و مهدی شریفی‌پ‍ور.
البته سازمان زیباسازی شهرداری رشت برنامه‌هایی بسیار گسترده را تدوین کرده است و من در این مدت سه ماهه شاهد پیگیریهای بسیار جدی مدیر عامل محترم این سازمان و پرسنل پرتلاش و فرهنگی آن در اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های مختلف زیباسازی شهری هستم. مجموعه‌یی بسیار دلسوز و با بصیرت. این برای من جای خرسندی بسیار است که دیدگاههایی را که سالها پیش انتظار داشتم آلان شکل گرفته و نویدبخش اتفاقات خوبی برای شهر رشت خواهد بود.
هاتف: آیا ساخت و نصب تندیس مفاخر در این بوستان ادامه خواهد یافت؟
پاسخ: بله. قرار است این روند ادامه یابد و شخصیتهای علمی و فرهنگی نیز مشخص شده‌اند که در حال ساخت آنها هستم و در ماههای آینده نصب خواهم کرد.
هاتف: ما به عنوان شهروند و روزنامه‌نگار ضمن تایید و قدردانی از ساخت تندیس مشاهیر و مفاخر شهر رشت به عنوان ابزار بیانی زیبا و تاثیرگذار برای شناسانیدن و معرفی داشته‌های شهرمان امیدواریم این کار موفق شود اما پرسشی که برایمان مطرح است اینکه آیا فکر نمی‌کنید در کنار این تندیسها که طی این سالها در شهر رشت به صورت پراکنده نصب کرده‌اید، نیاز به ارائه‌ی اثاری متفاوت مانند مجموعه‌ی «بازباران» و یا در مقیاس بزرگتر برای شهرمان وجود داشته باشد؟
پاسخ: یقیناً دغدغه و هدف من نیز همین بوده و هست. زیرا طرحهای فراوانی را طی تمام این سالها طراحی کردم که در ابعاد بزرگ و با رویکردها و نگاهی متفاوت طراحی شده‌اند و با مضامین و کانسپت‌های متنوعی دارا هستند، جلوه‌هایی متنوع و متفاوت را در مخاطب شهری در مواجهه با اثر ایجاد کرده و تاثیرات حسی و فکری زیبایی خواهد داشت. فراموش نکنیم هدف مجسمه‌ساز و آثار هنری شهری، ایجاد احساسات دگرگون و خاطره‌سازی است. مقوله‌یی که تقریباً درست نگاه نشد. اما همانطور که پیش از اینها نیز اشاره کردم شرایط مدیریتی و اجرایی فعلی سازمان زیباسازی رشت و برخی دیگر از سازمانهای شهرداری این شهر بستر لازم را برای شکلگیری آثاری فاخر در شهر رشت فراهم کرده است. هم‌اکنون مشغول رایزنی‌هایی در باره‌ی اجرای چند طرح بزرگ و متفاوت در چند نقطه‌ی دیگر شهر هستم که امیدوارم با کارآمدی و روشن‌بینی مدیران فعلی شهرداری و شرایط ایجاد شده و همچنین اختصاص اعتبارات مناسب و متناسب، اجرای آنها به ثمر بنشیند همانطور که گفتم چندین سال دیر اتفاق افتناد اما می‌شود خوشبین بود.
هاتف: ما هم امیدواریم این روند در شهرمان استمرار یابد و مردم شاهد آثاری زیبا از شما در جای جای شهر و استان و حتی کشور پهناورمان ایران عزیز باشند.
پاسخ: بسیار سپاسگزارم.