دریا موهبت الهی در تسخیر انسان

مسعود اصفهانی- رییس بنیاد نخبگان استان گیلان
حدود سه چهارم سطح زمین را آب فرا گرفته است. انسان‌ از قدیمالایّام تاکنون از دریاها براى حمل و نقل بیشترین استفاده را داشته و دارد. قسمت زیادی از مواد غذایى مورد نیاز بشر و مواد مختلفى که در صنایع به کار مىروند نیز از دریاها به دست مىآیند. نقش دریاها در ایجاد ابرها و نزولات آسمانی و تامین دی‌اکسید کربن اتمسفری بر کسى پوشیده نیست. دریاها منشاء تنوع جانوری آبزی و یا وابسته به آب است که قرآن مجید دریاها و کشتىهایی را که در آن سیر می‌کنند، از آیات حق برشمرده و انسانها را به مطالعه اسرار آن دعوت نموده است.
“او کسى است که دریاها را مسخر شما کرد” (وَ هُوَ الَّذِى سَخَّرَ الْبَحْرَ) این تعبیر نشان مىدهد که دریا با تمام ویژگی‌ها (تاثیرگذاری بر اقلیم و پایداری اتمسفر، امکان دریانوردی، حمل و نقل و تولید انرژی و … ) و مواهب آن (انواع ماهیان و سایر منابع گیاهی، کانی و فسیلی موجود در آن) در خدمت انسان است. دریا از گذشته تا امروز منبع مهمّى براى رفع انواع نیازمندی‌هاى بشر و ادامه حیات او بوده است و ادامه حیات بشر روی کره خاکی بدون وجود دریاها غیرممکن به نظر می‌رسد.
ویژگی‌های دریای خزر
دریای خزر که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقه‌بندی می‌شود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است که به علت وسعت زیاد (5/6 برابر دریاچه آرال و 13 برابر دریاچه بایکال) از گذشته‌های دور “دریا” خوانده می‌شده است. طول آن ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر (میانگین 1200 کیلومتر)، عرض آن ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر (میانگین 320 کیلومتر)، مساحت آن ۳۷۱ تا ۳۸۶ هزار (میانگین 438 هزار) کیلومترمربع و حجم آب آن نیز ۷۸۷۰۰ کیلومترمکعب است. کم‌عمق‌ترین قسمت این دریاچه ۲۵ متر در منطقه شمالی است و عمیق‌ترین قسمت آن در مرکز و جنوب آن واقع شده است که در بعضی از مناطق جنوبی ۹۰۰ الی ۱۰۰۰ متر عمق دارد. بیش از دو سوم حجم آب دریای خزر در بخش جنوبی آن است و در حدود یک سوم از آب در بخش مرکزی و فقط حدود 1/0 درصد به بخش شمالی تعلق دارد. مجموع طول خط ساحلی این دریاچه حدود 4400 کیلومتر است که حدود 820 کیلومتر آن در خاک ایران، 600 کیلومتر در ساحل جمهوری آذربایجان، 1600 کیلومتر در ساحل قزاقستان، 650 کیلومتر در ساحل ترکمنستان و 695 کیلومتر در ساحل روسیه واقع شده ‌است. وسعت حوضه آبریز خزر ۳۷۳۳۰۰۰ کیلومترمربع است که ۲۵۶۰۰۰ کیلومترمربع آن در خاک ایران قرار دارد. سطح دریای خزر 5/26 تا ۲۸ متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است و بنابراین هیچگونه خروجی از این دریاچه وجود ندارد.
دریای خزر به لحاظ توزیع میادین نفت و گاز طبیعی بسیار غنی است و در صورتی که منابع برای جذب کاربردهای ارزش افزوده ناشی از نفت خام و گاز در آن بکار گرفته شود، فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد نموده و با گسترش امکانات تولیدی، زمینه توسعه پایدار برای استان‌های شمالی از جمله استان گیلان فراهم خواهد شد. با توجه به اینکه دریای خزر بین کشورهای ایران، قزاقستان، آذربایجان، روسیه و ترکمنستان تقسیم شده، منابع غنی نفت و گاز در آن از اواسط دهه 90 سیلی از سرمایه‌گذاران خارجی را از اقصی نقاط جهان به سوی خود جذب کرده است. نتایج مطالعات انجام شده در دریای خزر، کشف ذخایر با ارزشی بود که پتانسیل نفت و گاز در 8 ساختار از ساختارهای 46 گانه دریای خزر را در عمق 500 تا 800 متری سواحل ایران ثابت کرد و این موضوع آغازی برای تحقق یک آینده روشن در کشور محسوب می‌شود. نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که حجم ذخایر تخمین زده شده نفتی در دریای خزر در حدود ۵۰ میلیارد بشکه و ذخایر گاز طبیعی تایید شده ۲۵۷ هزار میلیارد فوت مکعب ‌است که این مقدار چهار درصد از ذخایر گاز و نفت دنیا را تشکیل می‌دهد. پیش بینی می‌شود با ادامه فعالیت‌های اکتشافی، ظرفیت بهره‌برداری نفت این منطقه ۱۸۴ میلیارد بشکه و ظرفیت برداشت گاز از آن ۲۹۳ هزار میلیارد فوت مکعب افزوده شود. میدان جدید گازی در آبهای دریای خزر از نظر موقعیت جغرافیایی در بخش مرزی و عمق 700 متری قرار دارد و یک میدان مستقل گازی محسوب می‌شود. پیش بینی می‌شود که این میدان گازی جدید 50 تریلیون فوت‌مکعب (بیش از 10 برابر میدان شاه دنیز جمهوری آذربایجان) ذخیره گازی داشته باشد، در حالی که تا پیش از این ذخایر ایران در دریای خزر 11 تریلیون فوت‌مکعب گاز اعلام شده بود. با عملیاتی شدن حفاری این میدان گازی، معادل 10 تا 16 سال مصرف گاز کل کشور پالایش و سالانه 150 میلیارد مترمکعب گاز در کشور تولید، توزیع و صادر خواهد شد. بعلاوه بسیاری از مناسبات سیاسی و اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر تحت تاثیر حفاری و کشف میادین نفتی و گازی این منطقه قرار خواهد گرفت.
ذخاير نفت و گاز طبيعي‌ درياي خزر (نفت: ميليارد بشکه ، گاز: تريليون فوت‌مکعب)
کشور/ذخایر اثبات شده نفت/ذخایر احتمالی نفت/ذخایر نفت/ذخایر اثبات شده گاز طبیعی/ذخایر احتمالی گاز طبیعی/ذخایر گاز
آذربایجان 7 32 39 48 35 83
ایران 0.1 15 15.1 – 11 11
قزاقستان 39.6 92 131.6 106 88 194
روسیه 0.3 7 3/7 – – –
ترکمنستان0.5 38 38.5 102 159 261
جمع کل 47.5 184 231.5 256 293 549
سایر ویژگی‌هایی دریا برای تامین انرژی مانند انرژی جزر و مدی، انرژی امواج، انرژی حرارتی و انرژی اختلاف غلظت نمک، بعنوان یک امکان قابل ارزیابی و در صورت اثبات، قابل بهره‌برداری است.
دریای خزر از نظر ارتباطی و حمل و نقل دریایی اهمیت زیادی دارد و شبکه راه‌های دریایی بین بنادر مهم آن مانند باکو (جمهوری آذربایجان) ماخاچ قلعه (جمهوری داغستان روسیه)، آستراخان (روسیه) آکتاو و آتیراو (قزاقستان)، ترکمن باشی و آکتاش (ترکمنستان) نوشهر و انزلی (ایران) برقرار است. ناوگان تجاری دریای خزر در اواخر قرن 19 در شهر باکو ایجاد شد که بیشتر آن متعلق به روسیه است.
۵۷۵ نوع گیاه، ۱۳۳۲ گونه جانور و ۸۵۰ نمونه ماهی در دریای خزر وجود دارند. این دریا، محیط زیست گرانبهاترین ماهی‌های دنیا است. در بخش جنوبی دریای خزر و رودخانه‌هایی که به آن می‌ریزند، یعنی سواحل مربوط به ایران، ۷۸ گونه و زیرگونه ماهی یافت می‌شود. دریای خزر یکی از زیست‌بوم‌‌های منحصر به‌فرد آبی جهان است که محیطی مناسب برای زندگی و رشد مرغوب‌ترین ماهیان خاویاری جهان است. ماهيان خاوياري تنها گونه آبزي كم نظير موجود در درياي خزر است كه با 100 تا 250 ميليون سال قدمت از عصر ژوراسيك با برخورداري از تكامل فيلوژني تا كنون در درياي خزر زيست مي‌كند.۹۰ درصد خاویار جهان از این دریا صید می‌شود، اما صید بی‌رویه سبب شده است که حدود ۹۰ درصد از تعداد این ماهیان در یک قرن اخیر کاسته شود. اكنون بيش از 90 درصد ذخاير ماهيان خاوياري درياي خزر به علت صيد قاچاق نابود شده است. امروز ذخاير ارزشمند ماهيان خاوياري درياي خزر بيش از هر زماني در طول چند ميليون سال زيست، با خطر انقراض مواجه است.
علاوه بر آلودگی‌های روزافزون ناشی از توسعه شهری و سایر فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و نفتی در دریای خزر و پیرامون آن، تکثیر نوعی شانه‌دار مهاجم موسوم به “نمیوپسیس” در آبهای خزر طی سال‌های گذشته، ضربه سنگینی بر اکوسیستم این دریا و سرمایه‌گذاران و صیادان مناطق جنوبی دریای خزر وارد کرده است. دریای خزر از راه کانال ولگا ـ دن با اقیانوس‎های جهان رابطه دارد و این موضوع باعث ورود این گونه مهاجم از راه آب توازن کشتی‌ها به دریای خزر شده است. تکثیر این شانه‌دار مهاجم که از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کند، باعث کاهش چشمگیر جمعیت پلانکتون‌ها که منبع تغذیه ماهی‌های کوچک (خصوصاً کیلکا ماهی‌) هستند شده و زنجیره غذایی آبزیان را به هم زده است. کاهش ۱۰ برابری ماهی‌های کیلکا در خزر که خود منبع تغذیه آبزیان بزرگتر هستند، باعث افت چشمگیر جمعیت ماهیان خاویاری و فک دریای خزر نیز شده است.
مدیریت زیست‎محیطی در سواحل دریای خزر، نیازمند رویکرد فرابخشی و جامع در چهارچوپ مدیریت یکپارچه است. با توجه به اینکه دولت‎ها تنها عوامل فعال در مدیریت سواحل نیستند، باید شرایط و امکانات لازم برای مشارکت بخش غیردولتی و خصوصی در سطح ملی و منطقه‎ای فراهم شود. مشکلات کنونی زیست محیطی ناشی از نبود مدیریت فرابخشی و منسجم در سواحل دریای خزر است. مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی به عنوان رویکردی جدید مطرح است ‌که می‌‎تواند باعث کاهش مشکلات زیست‎محیطی در دریای خزر شود. این رویکرد مبتنی بر اصول توسعه پایدار است که سبب ایجاد تعادل بین توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست مناطق ساحلی می‌‎شود.
استان گیلان و دریای خزر
استان گیلان با حدود 14700 کیلومترمربع، معادل 9/0 درصد از کل کشور مساحت دارد. گیلان مرطوب‌ترین ناحیه کشور است و سالانه بیش از 2000 میلی‌متر بارندگی دارد. با اتکای به این مواهب، گیلان یک استثناء در آفرینش محسوب می‌شود که از برکت آب و خاک حاصلخیز آن، پوشیده از جنگل‌های انبوه و مراتع سرسبز است. در استان گیلان به واسطه شرایط اقلیمی خاص آن حدود 92 درصد چاي، 38 درصد برنج، 90 درصد فندق، 85 درصد ابريشم، 60 درصد بادام زميني، 21 درصد زيتون، 3 درصد مركبات، 15 درصد گوشت ماهيان خاوياري، 4 درصد گوشت مرغ، 5 درصد گوشت قرمز، 23 درصد آبزيان پرورشي و 15 درصد خاويار كشور توليد مي‌شود. جمعیت این استان 2404861 نفر و پس از استان تهران متراکم‌ترین استان کشور محسوب می‌شود. تراکم جمعیت در این استان حدود 160 نفر در هر کیلومترمربع است و حدود 5/3 درصد از جمعیت کشور در استان گیلان زندگی می‌کنند. پست‌ترین نقطه استان با ارتفاع تقریبی 27- متر در سواحل دریای خزر و بلندترین نقطه در ارتفاع 3687 متر از سطح دریا واقع شده و اختلاف ارتفاع بین پست‌ترین و بلندترین نقطه 3714 متر می‌باشد. اراضی ساحلی که به صورت نوار باریکی در امتداد ساحل کشیده شده است، دارای کاربری بندرگاهی و اسکان شهری با عملکردهای معین صیادی، بازرگانی، حمل و نقل و خدماتی هستند. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای و نقشه ارتفاعی رقومی حدود 28 درصد از کل اراضی یا 4549 هکتار از استان گیلان در محدوده ساحلی قرار دارند که عمدتاً شامل ساحل و یا آبهای ساحلی کم عمق و یا تالاب‌های ساحلی است که به خط بلافصل اراضی جلگه‌ای ختم می‌شوند. طول سواحل در این استان حدود 268 کیلومترمی‌باشد. در ناحیه حد فاصل آستارا تا رضوانشهر، طول ساحل حدود 110 کیلومتر و در ناحیه حد فاصل رضوانشهر تا کلاچای طول ساحل حدود 160 کیلومتر است و شهرهای انزلی و رشت نیز در این محدوده قرار می‌گیرند. ظرفیت بندری اين استان براي بارگيري و تخليه كالا 5/6 ميليون تن در سال مي‌باشد و نيز با دارا بودن يك منطقه آزاد تجاري با شش نوع كاربري مختلف و فرودگاه بين‌المللي و سه گمرك منطقه‌اي فعال و همچنين در دست احداث بودن، 200 كيلومتر راه آهن بين قزوين- رشت- انزلي جهت تكميل مسير كريدور شمال- جنوب (نوستراک)، مزيت ويژه‌اي داشته و در كليه بخش‌هاي اقتصادي، قابليت سرمايه گذاري داخلي و خارجي را دارد. در استان گیلان با ترانزیت بیش از 250 هزار تن کالا با ارزش بیش از 437 میلیون دلار، بالغ بر 44 درصد از کالاهای ترانزیت خارجی از کریدور شمال- جنوب حمل می‌شود. کالاهای ترانزیتی از گمرکات گیلان عمدتاً شامل آهن، گازوئیل، بنزین، تخته نرّاد، لوازم بهداشتی و آرایشی و … بوده که از کشورهای روسیه و آذربایجان به امارات متحده عربی ترانزیت می‌شود. سرعت مبادله کالا بین کشورهای آسیایی و اروپایی از مسیر کریدور شمال- جنوب در مقایسه با مسیر کانال سوئز، حدود دو برابر است و حمل و نقل کالا از مسیر کریدور شمال- جنوب حدود 40 درصد کوتاه‌تر و 30 درصد ارزان‌تر است. حدود 35 درصد کالاهای وارداتی و 99 درصد از کالاهای صادراتی کشور از مسیر کریدور شمال- جنوب حمل می‌شوند.
منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی با مساحت تقریبی 40 کیلومترمربع گستره آبی و 3200 هکتار گستره خشکی به دلیل: الف- قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال- جنوب (نوستراک) که از آن به عنوان کریدور حمل و نقل قرن بیست و یکم آسیا- اروپا یاد می‌شود، ب- مبادلات تجاری با بنادر شمال و جنوب اروپا از طریق رود ولگا و ولگادُن و همجواری با بنادر آستراخان و لاگان در روسیه، کراسنودسک در ترکمنستان، آکتانو در قزاقستان و باکو در آذربایجان، ج- همجواری با بندر انزلی با تجهیزات و تاسیسات پیشرفته بارگیری و تخلیه و انبارداری (وجود 10 پست اسکله به طول 1581 متر با ظرفیت 80000 تن با کاربری تجاری، خدماتی، غلات، نفتی و سیستم کنترل ترافیکی دریایی و سیستم رایانه‌ای مشترک با گمرک جهت سهولت ترخیص کالا)، د- نزدیکی به فرودگاه بین‌المللی سردار جنگل رشت با تجهیزات کامل ناوبری و دسترسی به آزاد راه انزلی- رشت- قزوین، ه- وجود نیروی کار متخصص فراوان، و- نزدیکی به بزرگترین ذخایر نفت و گاز دریایی خزر، ز- دسترسی به راه‌آهن قزوین- انزلی- آستارا و ح- برخورداری از زیرساخت‌های مهم (آب، برق، گاز، مخابرات و شبکه فیبر نوری)، نقش مهمی در توسعه اقتصادی استان گیلان دارد.
با توجه به نقش انکار ناپذیر دریاها در توسعه اجتماعی، اقتصادی، صنعتی و فرهنگی جوامع بشری، موقعیت جغرافیایی استان‌های ساحلی یک فرصت با ارزش و بهره‌برداری هرچه کارآمدتر و همه‌جانبه از ظرفیت‌های آن یک امتیاز منحصربفرد برای آنها محسوب می‌شود که پیش شرط‌های آن توجه به دو مؤلفه اساسی است: الف- شناخت دقیق وضعیت موجود شامل نقاط قوت (مزیت‌های درونی) و نقاط ضعف (نارسایی‌های درونی)، فرصت‌ها (شرایط مساعد بیرونی) و تهدیدها (شرایط نامساعد بیرونی). ب- بهره‌برداری از ظرفیت‌های انسانی متخصص و سرآمد. شناخت دقیق ظرفیت‌های دریایی کشور و از جمله دریای خزر از طریق موسسات و سازمان‌های مختلف علمی- پژوهشی موجود قابل احصاء بوده و البته نیازمند بسط و توسعه و بروزرسانی هستند که این موضوع نیز با همکاری سرآمدان مرتبط با علوم دریایی قابل حصول است. آنچه مسلم است ظرفیت‌های انسانی (بویژه ظرفیت‌های اجتماعاتی که از آنها با عنوان اجتماعات نخبگانی نام برده می‌شود)، می‌توانند نقش بی بدیلی در شناسایی ظرفیت‌های وسیع دریایی کشور و همچنین ارائه برنامه‌های متناسب با این ظرفیت‌ها ایفا کنند. علیرغم پتانسیل عظیم دریایی کشور، این امکان اعم شناسایی و یا بهره‌برداری، تا حد زیادی مغفول مانده و به مثابه “که می‌گویند مردم: آب، کو آب؟” با آن رفتار شده است. بعلاوه الزامات و قانونی برای استفاده از این ظرفیت‌ها ناکافی و در برخی موارد با خلاء و فقدان مواجه است. حرکت هدفمند در مسیر بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریایی کشور باعث شناسایی نقاط ضعف در قوانین موجود و یا ضرورت وضع قوانین تسهیلگر توسط مراجع وضع کننده خواهد شد. بدین ترتیب راه‌اندازی شرکت‌های دانش بنیان مرتبط با حوزه‌های مختلف علوم و صنایع دریایی اعم از امنیت دریایی، حمل و نقل کالا و مسافر، شیلات و آبزیان، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و سایر انواع انرژی‌ها و گردشگری به صورت یک ضرورت مصرّح در سیاست‌های کلان علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور و از مزیت‌های مهم در اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شوند. در همین رابطه هر اندازه حوزه خدمات دریایی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریا متنوع‌تر و کارآمدتر و البته هماهنگ‌تر با اکوسیستم دریا و محیط پیرامون آن باشد، مزیت نسبی آن افزونتر خواهد بود. تصویب سند توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی در شورای اجرایی نقشه جامع علمی کشور و شورای عالی انقلاب فرهنگی و راه‌اندازی ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی در حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از موارد بارز اهتمام دولت به موضوع دریا و فراتر از آن نقش سرآمدان و نخبگان در جهت‌دهی به بهره‌برداری پایدار از مواهب این نعمت خدادادی است. با تصویب سند ملی توسعه صنایع دریایی کشور که در مراحل پایانی آن قرار دارد، دولت و مجلس متعهد به حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در این بخش شده و همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها باید برنامه‌های اجرایی و عملیاتی مرتبط خود را در قالب سند و در چارچوب اسناد ملی تدوین و ارائه کنند. اجرایی شدن این سند می‌تواند هدفگذاری‌های دقیق و مشخصی را برای آینده فعالیت‌های مرتبط با دریا برای فعالان این بخش امکانپذیر ساخته و زمینه را برای افزایش بهره‌وری آنان فراهم کند.
برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه در زمینه علوم دریایی از ضرورت‌های دیگر بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریایی کشور است. کشور ایران به لحاظ علمی در منطقه دارای رتبه اول است، اما این توان علمی باید به افزایش ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی منجر شود و در نهایت به رفع مشکلات اساسی کشور مانند بیکاری و مشکلات اقتصادی فعلی کمک کند که در این زمینه فعالیت‌های بسیاری باید انجام شود. بعنوان مثال سهم دنیا از فعالیت‌های سالانه مرتبط با ساخت شناور و صنایع دریایی بالغ بر 100 میلیارد دلار است که با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور، حداقل یک درصد از این درآمد برای کشور ایران معادل ایجاد 100 هزار شغل مستقیم و چندین برابر آن مشاغل غیرمستقیم خواهد بود. راه‌اندازی شرکت‌های دانش بنیان دریایی که منشاء آنها از دانشگاه‌ها و مراکز رشد و منتهای آنها به بهره‌برداری پایدار از جنبه‌های مختلف دریا اعم از امنیت دریایی، حمل و نقل کالا و مسافر، شیلات و آبزیان، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و سایر انواع انرژی‌ها و گردشگری ختم شود، بسیار حائز اهمیت و درخور توجه خاص است، لیکن آنچه اهمیت وافر دارد، پایداری در بهره‌برداری از این جنبه‌ها است که مستلزم استفاده از علوم و فنون دانش محور در کاهش آلایش دریا، پالایش آلودگی‌های موجود، حفظ و حراست و ترمیم بقای جانداران زیست‌بوم دریاها و بالاتر آز آن نهادینه کردن فرهنگ تعامل با دریا در اذهان انسانی (اعم از بهره‌برداران، ساکنان حاشیه دریاها و گردشگران) است که البته شناسایی راهکارهای مربوطه و اجرایی کردن آنها نیز از مسیر دانش محوری و در قالب شرکت‌های دانش بنیان قابل حصول خواهد بود.
فرهنگ‌سازی برای توسعه علوم و صنایع مرتبط با دریا با هدف غایی حفظ و حراست از زیست‌بوم دریاها، از اقدامات اولیه و اساسی فراهم کننده شرایط برای ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی (غیرنفتی) محسوب می‌شود. فرهنگ دارای مصادیق و فرهنگ سازی دارای راهکارهای متنوع و متعددی است که مشتمل بر افزایش شناخت و آگاهی مسئولان از طریق اطلاع رسانی و فعالیت‌های علمی به منظور ارتقای آگاهی‌های عمومی از موضوع دریا با استفاده از توان رسانه‌ها در جامعه می‌باشد. هماهنگی بین سازمان‌ها، دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها مختلف و متعددی در حوزه دریا، اطلاع رسانی و فعالیت می‌کنند، باعث هم‌افزایی در افزایش میزان آگاهی از اقدامات صورت گرفته در حوزه دریا و فعالیت‌های مرتبط با آن خواهد بود. شناساندن ظرفیت‌ها و نقاط آسیب‌پذیر دریا به طور همزمان به ترویج فرهنگ تعامل با دریا (بعنوان بستر ثروت‌زا و ثروت‌ساز برای حال و آینده) کمک خواهد کرد. این موضوع می‌تواند به کلیه اقشار اعم از بهره‌برداران، ساکنان حاشیه دریاها و گردشگران در هر رده سنی قابل تعمیم باشد، لیکن تجربه نشان داده است که اثربخشی این شیوه در سنین پایین‌تر به مراتب چشمگیرتر خواهد بود. بعلاوه فعالیت‌های سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی مرتبط با صنعت و امنیت دریایی را نیز به ترتیبی ساماندهی خواهد کرد که با دریا به شیوه تعامل مواجهه داشته باشند.
ازجمله برنامه‌هایی که برای ترویج مفاهیم حوزه دریا و صنایع دریایی توسط ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای دانش آموزان تدارک دیده شده است، برگزاری یک جشنواره دانش آموزی است که برگزاری موفقیت آمیز آن مستلزم همکاری کلیه سازمان‌های مرتبط می‌باشد. یکی از مجاری لازم برای ترویج فرهنگ دریایی بین دانش آموزان تمرکز بر کتب درسی آنان است و در همین راستا نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز اقدامات شایسته‌ای انجام داده و لازم است اینگونه اقدامات تدام داشته و موضوع دریا به کتاب‌های استانی شهرستانهای ساحلی تسری پیدا کند.
در همین رابطه بنیاد نخبگان استان گیلان ضمن مشارکت با ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به منظور تامین اهداف یاد شده، با همکاری نهادها و سازمان‌های تخصصی ذیربط استانی، برنامه‌های متنوعی را در سال جاری در دستور کار خود قرار داده است. همکاری در اجرای “جشنواره دانش آموزی دریا” و “مسابقه خانوادگی دریا مسیر پیشرفت” و اطلاع رسانی گسترده آن (از طریق جراید محلی، مکاتبه با استانداری، صدا و سیما، اداره کل آموزش و پرورش، سازمان بسیج دانش آموزی، نیروی دریایی منطقه شمال، کانون پرورش فکری کودکان، اداره کل محیط زیست، کمیته امداد امام خمینی (ره)، شهرداری و شورای شهر و جهاد دانشگاهی)، برگزاری مسابقات استانی با هدف فرهنگ سازی و معطوف کردن اذهان عمومی به موضوع “توجه به دریا، تعامل با دریا”، برگزاری نشست‌های تخصصی هم‌اندیشی در حوزه‌های مختلف مرتبط با دریا، در نظر گرفتن یک کارگروه تخصصی برای موضوع دریا، همکاری در برگزاری یک “جمعه کارآور (استارآپ ویکند)” با موضوع صنعت، محیط زیست و دریا و تجلیل از سرآمدان مرتبط با علوم دریایی از جمله این فعالیت‌ها خواهند بود که با پشتیبانی بنیاد ملی نخبگان در استان اجرا خواهند شد.