«پاپیه ماشه» راهی جالب برای کاهش زباله‌های شهری و…

   هاتف‌نیوز – مهری شیرمحمدی -اگر علاقه‌مند هستید راههایی جدید را برای وسایل دور ریختنی خود پیدا کنید، بد نیست این مطلب را بخوانید. مهری شیرمحمدی در این مطلب با تاکید بر اینکه «شهرداریها منابع پایدار می‌خواهند و زباله‌ی کم؛ ایجاد کارگاههای «پاپیه ماشه» را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌‌گوید برای رسیدن به این مهم باید چنین کارگاههایی را  درست کنیم.

هر فرد، روزانه چقدر زباله تولید می کند. چگونه می توان میزان تولید زباله را کاهش داد؟ این دو سئوال همواره ذهن مدیران شهری را درگیر کرده است.

آبان ماه 89 بود که با هنرمندی مصاحبه کردم که هنرش استفاده از کاغذ باطله و مقواهای بدرد نخور بود. هنرش شهرت جهانی داشت و تا آن زمان به گفته خود در بیش از 25 نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت کرده بود. هنرش ریشه از دوران صفویه داشت. دوره ای از تاریخ که پای اروپا به ایران باز شد.

اول بار فرانسوی ها این هنر را به دربار ایران آوردند، به پایتخت نخست سلاطین صفوی به قزوین. این هنر که با مکتب نگارگری قزوین گره خورد، به اوج اعلای خود رسید. هنر ِمیراث ساسانی با فرهنگ استفاده از دور ریختنی های فرانسه پیوند باشکوهی خورد. اما با انتقال پایتخت صفوی از قزوین به اصفهان، کارگاه های ساخت وسایل تزیینی با کاغذهای باطله هم به اصفهان می رود .

سید احمد عقیلی هنرمند مورد نظر نگارنده – که خدایش طول عمر دهاد- از معدود هنرمندان باقی مانده، و از شاگردان استاد بیوک احمری و همچنان ساکن شهر قزوین است و هنرش معروف به «پاپیه ماشه». عقیلی از بچگی به این هنر روی می آورد و تا امروز که می باید در آستانه 60سالگی باشد.

پاپیه ماشه در اصل لغتی فرانسوی است و به معنای کاغذ فشرده است. پاپیه از واژه paper یا همان کاغذ گرفته شده و ماشه به معنی فشردن است و در مجموع یعنی کاغذ فشرده و در اصطلاح به اشیای مقوایی گفته می شود که سطح آنها با مینیاتور تزیین شده و با لاک و روغن مخصوص پوشش می یابد.

ابداع استفاده مجدد از کاغذ باطله مربوط به فرانسه می شود و از دوران صفوی آنگونه که سید احمد عقیلی می گفت، در قزوین کارگاه های زیادی برای توسعه این هنر دایر می شود . و به گفته ی هم او هنوز آثار فاخر این هنر از صفویه و قاجاریه در موزه های ما موجود است.

بارها او را در نمایشگاه های صنایع دستی که معمولا در سرای سعد السلطنه ( بزرگترین کاروانسرای درون شهری ایران در قزوین) برگزار می شد؛ دیده بودم.

در خود فرورفته بود و کم گوی. سر در گریبان و متفکر. آنگونه که در وصف مشایخ در تذکره الاولیای عطار خوانده بودم. و آن زمان که با او مصاحبه کردم؛ دانستم که خود یلی است در وادی عرفان . آن روز صحبت فرعی ما از ارتنگ مانی به عرفان ایرانی کشیده شد. و همان روز از من قول گرفت که حرفهایش را واگویه نکنم که نکردم و امروز که شمه ای می گویم به آن دلیل است که در پس سالها دریافتم که پناه بردنش به ادبیات و شعر و هنر و عرفان ایرانی جوهره ی هنریش را پرقوام تر کرده است و هنرش لابه لای بوته های گل و مرغی روی پاپیه ماشه اش خوش نشسته. گویا سر درونش را به رنگ و لاک بر کاغذ باطله می زند.

هم او آن روزها می گفت: « شهرداریها به دنبال ایجاد درآمد پایدار هستند و هم می خواهند زباله های خود را کاهش دهند. من می توانم کارگاهی از پاپیه ماشه دایر کنم، شاگردانی تربیت کنم. به مرور هر شهروند می تواند در خانه خودش از دور ریختنی های کاغذی وسایلی زیبا و مورد استفاده بسازد. »

هم او می گفت:« این روزها که شرکت های تبلیغاتی و تولید بنر زیاد شده است، انتهای پارچه ها یا کلاف بنرها لوله های مقوایی بسیار ضخیم و طویلی است که جمع آوری آن برای شرکتها و شهرداری ها معضل بزرگی است. همین لوله ها عمده ترین ماده اولیه در ساخت اجسام و وسایلی است که در پاپیه ماشه بکار می رود.»

اما ساخت کارگاه پاپیه ماشه، حامی مالی و اداری می خواهد . خودش می گوید؛ عمده شاگردانی که تربیت کرده ام، بیشتر هنر نگارگری را دنبال کرده اند تا پاپیه ماشه.

هم او می گفت: «پاپیه ماشه، در اروپا توسعه زیاد یافته و در کشورهای اروپایی شرکت های ساختمانی به جای استفاده از کناف و گچ از خمیر پاپیه ماشه در تزیینات داخلی ساختمان استفاده می کنند و آنقدر هنرمندانه روی آن رنگ و طرح می زنند که طرفداران زیادی هم پیدا کرده است و شهرداری ها هم از آنها حمایت می کنند.»

پاپیه ماشه، در اروپا بیش از آنکه یک هنر باشد، صنعتی است با استفاده از دور ریختنی ها که شهرداری ها به دلیل کم کردن حجم زباله از آنها حمایت می کنند.

اما به گفته این هنرمند قزوینی، این هنر هم اکنون محدود شده به چند کارگاه کوچک در اصفهان که قلمدان و جعبه تزیینی تولید می کند؛ به نام صنایع دستی.

مدیران شهری ما هم می توانند از این ایده استفاده کنند و با ایجاد کارگاهی در نزدیکی مرکز دفن زباله، خمیر پاپیه ماشه را تولید کرده و برای صنعت ساختمان و مصارف دیگر به فروش برسانند.