عمارت منجم باشی در یک قدمی نابودی

خانواده منجم باشی همزمان با روی کار آمدن آقامحمد خان قاجار در گیلان صاحب نام و عنوان شدند و نخستین عضو این خاندان که لقب منجم باشی یافت، ” میرزا صادق ” بود که در سال 1212 هجری قمری جسد بنیانگذار سلسله قاجاریه را برای تدفین به کربلا حمل کرد.
یکی از نوادگان وی میرزا موسی منجم باشی به فرمانروایی گیلان رسید و در سال1220 هجری قمری قوای روس را در روستای پیله داربن رشت شکست سختی داد، از آن پس افراد این خاندان تا مدتهای زیاد در گیلان حکومت و وزارت داشته اند.
خانه منجم باشی در لنگرود از معدود بناهای تاریخی در گیلان است که متاسفانه بخش اعظم آن نابود شده است. این خانه بسیار زیبا به سبک بناهای دوره قاجار در بافت مرکزی شهر و در فشکالی محله می باشد.
فشکالی محله و بناهای اطراف آن به نوعی از آثار خاندان منجم باشی می باشد. سبزه میدان یا باغ ملی که متاسفانه درختان تنومند آن در سالهای 60 به بهانه تجمع معتادان قطع شد، یکی از میراث های طبیعی این خاندان است که امروزه به عنوان بوستان استفاده می شود.
از دیگر بناهای این محدوده اداره برق شهرستان لنگرود است که به گفته خانم منجمی نوه منجم باشی بزرگ ؛ اول بار منجم باشی بود که برق را به منطقه آورد و این اداره کارخانه تولید برق بود که بعدها به دولت بخشیده شد.
یک حمام قدیمی نیز از متعلقات بنای اصلی بوده که متاسفانه بخش اعظم آن تخریب شده و قسمتی نیز تبدیل به مغازه شده است.
بخش جنوبی عمارت بین دو نوه منجم باشی تقسیم شده و حالا خانم منجمی با حکم دیوان عدالت اداری آن را تخریب و قرار است مجتمع مسکونی- تجاری بسازد.
وی می گوید، سالها پیش این عمرات بسیار باشکوه بود. اصل عمارت بالکن و طاقی بزرگی رو به خیابان داشت که تماما حاوی گچبریهای نفیس و نقاشی های برجسته بود که متاسفانه بعد از انقلاب به دلیل… تخریبش کردند. بخشی از حیاط عمارت سالها پیش توسط میراث فرهنگی به بهانه مرمت خریداری و همچنان رها شده است و با وجود پیگیریهای مکرر ما نه میراث خواهان خرید این خانه است و نه اجازه بازسازی می دهد.
وی می افزاید: انصاری، شهردار پیشین لنگرود تلاش داشت این عمارت را از خاندان ما خریداری نماید، بسیاری از مراحل اداری نیز طی شده بود و قرار بود با هزینه شهرداری مرمت و به عنوان یک مرکز فرهنگی استفاده شود، اما با استیضاح انصاری ، دیگر هیچ مسئولی پیگیری نکرد و تنها امید ما هم از بین رفت.
از همه تاسف بار تر، بنای اصلی است که پس از چندین بار دست به دست شدن بین وراث حالا تفکیک شده، بخشی کاملا مخروبه شده و به دلیل عدم حصار متاسفانه سارقان به نامه ها و اسناد دست خط عمارت دست برد زده اند.
خانم منجمی با تاسف می گوید، مادربزرگ من دختر صفی علیشاه و عروس خاندان منجم باشی بود و تا همین چند سال پیش سند ازدواج آنها که مذهب و طلاکاری بود بر دیوار عمارت نصب بود اما سارقان شبانه به عمارت دستبرد زندد و متاسفانه قباله ازدواج را از قاب شیشه ای خارج کرده و لوله می کنند و همین امر باعث می شود این سند پوسیده، پودر شده و از بین برود. همچنین کاشی کاری های عمارت، وسایل چوبی عتیقه و… یکی پس از دیگری به سرقت رفته و همانطور که می بینید، بخش شرقی عمارت کاملا فروریخته است.
تنها بخش سالم مانده این عمارت بخش غربی است که مالک فعلی آن در آمریکا زندگی می کند و یک سرایدار از عمارتی که به شکل غیر اصولی مرمت شده است، نگهداری می کند.
سرایدار با خوشرویی تمام بخش های عمارت را به ما نشان می دهد. بخش تحتانی به دلیل نم زیاد یک لایه سیمان سفید خورده و تمام گچ بریها و نقوش دیوارها محو شده است، پنجره های آلومینیومی جدید نیز جای خود را با پنجره های چوبی عوض کرده است. به نوعی بیننده عمارتی می بیند با دو طبقه مجزا بخشی جدید و بخشی میراثی!
بخش فوقانی عمارت دست نخورده باقی مانده اما بوی رطوبت بسیار آزار دهنده است. دو تالار بزرگ با ارسی و شیشه های رنگی زیبا به عمارت شکوه بسیاری داده اند.
تمام اتاق ها پر است از اشیا قدیمی این خاندان، عکس های خانوادگی و حتی نوه ها و نتیجه هایی که دیگر نیستند و از همه مهمتر فرمانهای شاهان قاجار و پهلوی به منجم باشی ها برای صدارات در گیلان.
سرایدار از شوکت خانم همسر منجم باشی بزرگ به نیکی یاد می کند و می گوید زن بسیار مهربانی بود و من از 15 سالگی برای این خاندان خدمت کرده ام. حالا این عمارت در دست نوه های منجم باشی است که سالی یک بار از آمریکا برای تعطیلات نوروز به اینجا می آیند.
عکس منجم باشی بزرگ هنوز در عمارت دیده می شود، اما رنگ این نقاشی همانند چوب های قدیمی عمارت رنگ پریده شده و نیازمند توجه مسئولان است.
در گیلان به دلیل رطوبت زیادقدمیت بناهای تاریخی تنها به دوره قاجار می رسد اما همین معدود بناهای باقی مانده نیز از دید مسئولان میراث فرهنگی و متولیان آن مغفول مانده است. عمارت باشکوه منجم باشی که روزگاری محل رفت و آمد زیادی بود حالا جولانگاه سگهای ولگرد و دزدان اشیای قیمتی شده است.